پیروی از رژیم غذائی متعادل و مغذی در طول دوران بارداری یکی از مهمترین عوامل موثر در سلامت مادر و جنین است. در زمان بارداری، مادر و جنین ممکن است با خطرات بسیاری مواجه شوند که یکی از رایج ترین و خطرناک ترین آنها مسمومیت در زمان بارداری است. مسمومیت بارداری دارای انواع مختلف است که در ادامه به برخی از مهمترین و رایج ترین انواع آنها خواهیم پرداخت:
پری اکلامپسیا (Pre-eclampsia)
پری- اکلامپسیا ازعوارض دوران بارداری و یک اختلال چندارگانی است که در ۳ تا ۵ درصد از حاملگی‌ها رخ می دهد. این بیماری یکی از علت‌های مهم مرگ و میر مادران باردار می‌باشد که باعث عوارض جنینی و مادری می‌شود. این عارضه بعد از هفتهٔ بیستم بارداری رخ می‌دهد. نام دیگر این بیماری مسمومیت ناشی از حاملگی است. پری- اکلامپسیا شدید می تواند موجب نارسائی حاد کلیه شود. تشنج یکی دیگر از عارضه های جدی ناشی از این بیماری است که برای جلوگیری از آن از سولفات منیزیم استفاده می شود. هنوز دلیل خاص و قاطعی برای این بیماری وجود ندارد اما برخی عوامل که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد، می توانند زمینه را برای ابتلا شدن فرد به این مسمومیت فراهم نماید.
علائم پراکلامیسیا
این نوع مسمومیت در برخی موارد بدون ایجاد علائم شدید شروع می شود. ولی در صورتی که پراکلامیسیا شدید باشد بیمار دچار کاهش میزان بیرون روی، سردرد شدید، درد در قسمت ربع فوقانی شکم، اضطراب، تهوع، استفراغ و مشکلات بینائی نظیر تاری دید خواهد شد. همچنین ممکن است آنزیم های کبدی افزایش یافته و فرد به یکباره دچار افزایش وزن شود. دیگر علائم ناشی از پراکلامیسیا عبارتند از:
– فشار خون بالای 140سیستولیک و یا فشار خون پائین تر از 90 دیاستولیک
– ورم شدید دست ها و پا ها. باید توجه داشت که تمامی موارد ورم دست یا پا مبنی بر مسمومیت حاملگی نیستند و شاید این ورم ها به دلایل دیگری مانند ایستادن مداوم روی پاها باشد. ولی در صورت افزایش میزان ورم و طولانی شدن مدت زمان آن فوراً به پزشک معالج خود مراجعه کنید تا علت را تشخیص داده و روشها و داروهای مناسب را تجویز کند.
– مشاهده 300 میلی گرم پروتئین در نمونه ادرار در طول 24 ساعت.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به پراکلامیسیا هستند؟
– افرادی که برای بار اول حامله می شوند (نولی پاریتی)
– افراد با سابقه دیابتی
– بیماران کلیوی
– افرادی که فشار خون مزمن دارند
– افراد با سابقه پراکلامیسیا در بارداری های قبلی
– زنان با سن کمتر از 15سال و بالای 35سال
– اشخاص چاق
– زنانی که دچار سندرم آنتی بادی فسفولیپید (Antiphospholipid) بوده یا سقط های خود به خود مکرری داشته اند.
– مادران حامله با دوقلو یا چند قلو
درمان و پیشگیری از پراکلامیسیا
– سیگار را ترک کنید.
– فشار خون خود را کنترل کنید
– در برخی از موارد زنان باردار با تزریق سولفات منیزیم به صورت وریدی، به طور موقت قادر خواهند بود از بروز تشنج جلوگیری کنند.
– درست است که مصرف مواد غذائی حاوی کلسیم و آنتی اکسیدان ها مانند ویتامین های C و E به کاهش میزان خطر ابتلاء مادر به پراکلامیسیا کمک نمی کند ولی این مواد مغذی در کاهش عوارض ناشی از پراکلامیسیا می توانند نقش مثبتی را ایفا کنند.
– آسپرین ها با دوز پائین به منظور پیشگیری از ابتلا زنان باردار برای جلوگیری از مسمومیت حاملگی استفاده می شوند.
– ورزش و فعالیت های بدنی و استراحت مطلق هر دو در رابطه با نوع بارداری از روش های توصیه شده جهت پیشگیری از مسمومیت حاملگی هستند.
لیستریوز (Listeriosis)
لیستریا مونوسیتوژنز(Listeria monocytogenes) نوعی باکتری غیر شاخه دار، منظم، کوتاه، گرم مثبت و بی هوازی اختیاری است که از خاک، غذای حیوانات، آب، مدفوع، گوشت و فرآورده های آن، شیر و لبنیات و سبزیجات به بدن انتقال می یابد. این باکتری عامل نوعی بیماری به نام لیستریوز(Listeriosis) است. اگرچه این باکتری دارای خطر زیادی برای انسان نمی باشد ولی در زنان باردار موجب بروز مشکلات بسیار جدی نظیر بدنیا آوردن نوزاد زودرس می شود.
علایم عفونت لیستریوز
علائم این بیماری شامل: تب، درد عضلانی، گاهی اوقات تهوع و اسهال است. در برخی موارد فرد مسموم شده دچار سردرد، سفتی گردن، گیجی، از دست دادن تعادل و یا تشنج می شود. این بیماری در زنان باردار ممکن است موجب آنفلونزا خفیف شود. اگر باردار هستید و به لیستریوز دچار شده اید توجه داشته باشید که مصرف آنتی بیوتیک ها می تواند از سرایت باکتری به جنین جلوگیری کند. البته مشورت با پزشک خود را فراموش نکنید.
مصرف کدام مواد غذائی در زمان بارداری مناسب است؟
– هات داگ و گوشت های فرآوری شده یا از قبل آماده شده را نخورید مگر اینکه کاملاً بخارپز شده باشند.
– پنیر نخورید مگر این که برچسب نشان دهنده پاستوریزه بودن آن را روی جعبه پنیر ببینید. پنیرهای رایج در بازار مانند پنیر فتا و پنیر آبی(blue-veined cheeses) معمولاً از شیر غیر پاستوریزه تهیه می شوند، به همین دلیل می توانند موجب بیماری لیستریوز شوند. پنیر های تهیه شده از شیر پاستوریزه و فرآوری شده مانند پنیر خامه ای و موتزارلا پنیرهای مناسب تری نسبت به دیگر پنیر ها هستند.
– کله پاچه و گوشتی که در یخچال نگهداری می شوند و غیر کنسروی هستند را نخورید مگر اینکه این خوراکی ها به صورت کنسرو باشند. ولی حد الامکان از مصرف غذاهای کنسروی به دلیل داشتن انواع مواد نگهدارنده و افزودنی ها خودداری کنید.
– ماهی های دودی، صدف ها، غذاهای خام دریایی مانند ساشیمی ویا سوشی نخورید.
– شیر غیر پاستوریزه را به صورت خام نخورید.
– از خوردن سالادهای آماده که در فروشگاه ها تهیه می شود و حاوی موادی مانند ژامبون، مرغ، تخم مرغ، ماهی تن و دیگر غذاهای دریائی هستند خودداری کنید.
– البته توجه داشته باشید که پیروی از رژیم غذائی ویژه گروه خونیتان به شما و جنین کمک بسیاری می کند تا از مبتلا شدن به بسیاری از بیماری ها جلوگیری نمائید.
سالمونلا
یکی از شایع ترین علل بیماری های ناشی از مواد غذائی باکتری سالمونلا است و در این بین زنان باردار بیشتر از بقیه افراد در معرض خطر این نوع مسمومیت ها قرار دارند.
از انواع شایع سالمونلا دو نوع سالمونلا انتریتیدیس (Enteridis) و سالمونلا تیفی موریوم(Typhimurium) هستند که با تولید سالمونلوز (salmonellosis) موجب گاستروآنتریت ((gastroenteritis خفیف می شوند. علائم مسمومیت بر اثر ویروس سالمونلا شامل تب، گرفتگی معده، تهوع، استفراغ و اسهال است که معمولاً 12 تا 72 ساعت پس از مصرف مواد غذائی مسموم، شروع به ظاهر شدن می کنند. معمولاً برای درمان این مسمومیت از آنتی بیوتیک ها استفاده می شود ولی در زنان باردار آنتی بیوتیک های گروه فلورکینولون(fluoroquinolones) ممکن است موجب بدنیا آمدن نوزاد ناقص شوند. لذا قبل از مصرف هرگونه دارو حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
تاثیر سالمونلا بر روی حاملگی
مسمومیت زن باردار حتی به میزان خفیف نیز بسیار خطرناک است و دلیل آن است، که باکتری سالمونلا قادر است به جفت سرایت کرده و موجب بیماری شدید یا حتی مرگ جنین شود.
روش های جلوگیری از سرایت سالمونلا به مادر:
با توجه بیشتر در زمان تهیه و جابجائی و نگهداری مواد غذائی و اجتناب کردن از ارتباط داشتن به طور مستقیم با حیوانات خانگی (خزندگان و دوزیستان) تا حدود بسیار زیادی می توان از سرایت این باکتری به زنان باردار جلوگیری کرد.
عفونت انگلی پستانداران و پرندگان و انسان (توکسوپلاسموز Toxoplasmosis):
توکسوپلاسموز نوعی عفونت است که توسط انگل توکسوپلاسما گوندی(toxoplasma gondii) بوجود می آید. این انگل می تواند توسط زن باردار به جنین نیز سرایت کند. این انگل می تواند موجب سقط جنین، تولد نوزاد مرده و نقص مادرزادی شود.
عوامل موثر در ابتلا زنان باردار به عفونت توکسوپلاسموز
این انگل می تواند توسط خاک یا سایر سطوح آلوده، قرار دادن دست آلوده به خاک در دهان یا در زمان تمیز کردن محل زندگی گربه ها به مادر سرایت کند.
علائم عفونت توکسوپلاسموز
توکسوپلاسموز اغلب بدون نشانه خاصی است، ولی در برخی موارد علائمی شبیه آنفولانزا دارد و می تواند موجب تورم غدد لنفاوی و یا درد عضلانی شود. این حالت ممکن است چند روز به طول بیانجامد.
