درد سیاتیک یا سیاتالژی Sciatalgia که گاهی به سادگی سیاتیک (به فرانسوی Sciatique به انگلیسی Sciatica) نامیده می‌شود، به مجموعه علایمی گفته می‌شود که در اثر تحت فشار قرار گرفتن و یا تحریک شدن عصب سیاتیک حاصل می‌شوند. درد سیاتیک یکی از دلایل شایع درد کمر و پا است و فتق دیسک بین مهره‌ای از علل شایع ایجاد آن است. با این حال درد سیاتیک خود تنها یک علامت است و یک بیماری نیست، و عاملی که باعث ایجاد تحریک در عصب می‌شود را باید بیماری دانست.
عصب سیاتیک
عصب سیاتیک (sciatic nerve) طولانی‌ترین عصب بدن انسان است که از ناحیه کمری آغاز و تا انتهای پا امتداد دارد. عصب سیاتیک از اتصال ریشه‌های عصبی L4-S3 که از مهره‌های کمری و ساکروم خارج شده تشکیل می‌شود و بعد از خارج شدن از لگن از پشت باسن به پشت ران رفته و در بالاتر از مفصل زانو به دو شاخه به نامهای عصب درشت نی ای و عصب نازک‌نی ای مشترک (پرونئال) تقسیم می‌شود. هرگونه فشار بر روی این عصب می‌تواند باعث ایجاد درد در تمام طول عصب شود (یعنی مسیری که از کمر شروع می‌شود و از پشت پا پایین می‌آید و تا پاشنه و کف پا می‌رسد).سیاتیک بیشتر در سنین 50-30 سالگی بوجود میاید و علت عمده آن پاره شدن دیسک بین مهره ای است. بدنبال وارد شدن فشار بیش از حد به ستون مهره، قسمت حلقوی محیطی دیسک ( آنولوس فیبروزوس) پاره شده و قسمت مرکزی ( نوکلئوس پولپوزوس) از بین شکاف پارگی به بیرون راه پیدا میکند. این قسمت بیرون زده را هرنی یا فتق میگویند.
شایع ترین علل سیاتیک
فتق دیسک کمری – فتق دیسک زمانی رخ می دهد که هسته نرم درونی دیسک نشت و یا فتق پیدا کند و از طریق فیبر هسته خارجی موجب تحریک ریشه های عصبی شود و یا بصورت یک دیسک لیز خورده، دیسک پاره شده، دیسک برآمده یا دیسک بیرون زده عصب را تحت فشار قرار دهد.
علاوه بر این تعدادی از شرایط دیگر می توانید سبب سیاتیک شود از جمله:
– بارداری: تغییراتی که بدن در دوران بارداری پیدا می کند از جمله افزایش وزن، تغییر در مرکز ثقل و تغییرات هورمونی می توانید سبب سیاتیک در دوران بارداری شود.
– بافت اسکار: اگر بافت اسکار باعث فشار بر ریشه های عصبی شود می تواند عامل سیاتیک شود.
– فشار عضلانی: در برخی از موارد، التهاب مربوط به فشار عضلانی می تواند ریشه های عصبی را مورد فشار قرار داده و باعث سیاتیک شود.
– تومور نخاعی: در موارد نادر، یک تومور ستون فقرات می تواند به ریشه های عصبی در کمر فشار وارد آورده و باعث بروز علائم سیاتیک شود.
– عفونت: در حالت های نادر یک عفونت که پایین ناحیه کمر رخ دهد می تواند روی ریشه های عصبی تاثیر بگذارد و باعث سیاتیک شود.
سیاتیک اغلب توسط یک یا ترکیبی از علائم زیر مشخص می شود:
– درد مداوم فقط در یک طرف باسن و یا ساق پا که به ندرت می تواند در هر دو پا رخ دهد.
– دردی است که با نشستن بدتر می شود.
– درد ساق پا اغلب همراه با سوزش، خارش و یا سوزاننده است.
– ضعف، بی حسی یا اختلال در حرکت پا.
– درد تیزی که ممکن است ایستادن و یا راه رفتن را دشوار نماید.
درد سیاتیک می تواند بصورت دردی تحریک کننده تا دردی ثابت و ناتوان کننده ظاهر شود. علائم سیاتیک بسته به محل و شدت آن متفاوت است و بستگی به شرایط عامل سیاتیک دارد. در حالی که علائم می تواند بالقوه دردناک و ناتوان کننده باشد ولی بندرت می تواند به آسیب بافتی (آسیب دائمی عصب سیاتیک ) منجر شود.
علائم سیاتیک بسته به جایی که ریشه عصب فشرده شده است متفاوت است برای مثال:
علائم سیاتیک ریشه های عصبی L4 معمولاً روی ران تاثیر می گذارد بیماران ممکن است احساس ضعف در راست کردن پا داشته باشند و ممکن است کاهش در رفلکس کشش زانو داشته باشد.
علائم سیاتیک ریشه های عصبی L5 ممکن است سبب ضعف در راست کردن انگشت شست پا و مچ پا (افتادگی پا) شود بیماران ممکن است در بالای پا به ویژه در بافتی از پوست بین انگشت شست پا و انگشت دوم احساس درد یا بی حسی کنند.
سیاتیک ریشه های عصبی S1در قسمت بیرونی پا اثر گذاشته که ممکن است به انگشت کوچک انتشار یابد بیماران ممکن است هنگام بالا بردن پاشنه پا و یا تلاش برای ایستادن روی پنجه پا دچار ضعف شوند رفلکس مچ پا در حرکت تند و سریع نیز ممکن است کاهش می یابد.
از آنجا که ممکن است بیش از یک ریشه ی عصبی فشرده شود بیماران ممکن است ترکیبی از علائم فوق را تجربه کنند.
علائم سیاتیک که نیاز به توجه پزشکی فوری دارد
به ندرت، علائم سیاتیک که به سرعت بدتر می شود ممکن است به عمل جراحی فوری نیاز پیدا کند علائم زیر نشان می دهد که نیاز به مراقبت پزشکی فوری می باشد:
علائمی که در ادامه به جای بهبود بدتر و بدتر شود که ممکن است آسیب های عصبی را نشان دهد به خصوص اگر با پیشرفت علائم عصبی (مانند ضعف پا) همراه باشند.
نشانه هایی که در هر دو پا (به نام سیاتیک دو طرفه) رخ دهد و یا سبب بی اختیاری یا اختلال در مثانه و روده شود که ممکن است سندرم دم اسب را نشان دهد.
درمان غیر جراحی برای سیاتیک
اهداف درمان سیاتیک غیر جراحی، رفع درد و هر گونه علائم عصبی ناشی از ریشه عصب تحت فشار است. طیف گسترده ای از گزینه های موجود برای درمان سیاتیک وجود دارد یک یا ترکیبی از این درمان ها با ورزش های خاص معمولاً توصیه می شود.
گرما یا یخ
برای درد حاد سیاتیک، گرما و یا بسته یخ به راحتی در دسترس است و می تواند به کاهش درد، به خصوص در مراحل اولیه کمک کند معمولاً یخ و یا گرما تقریبا 20 دقیقه استفاده می شود و در هر دو ساعت تکرار می شود بیشتر مردم از یخ استفاده می کنند اما برخی از افراد از گرما کمک می گیرند این دو ممکن است متناوب استفاده شود بهتر است در استفاده از یخ یک پارچه یا حوله بین یخ و پوست برای جلوگیری از سوختگی با یخ قرار داده شود.
داروهای ضد درد
داروهای بدون نسخه و نسخه ای در کاهش یا از بین بردن درد سیاتیک مؤثر هستند، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (مثل ایبوپروفن، ناپروکسن، یا مهارکننده های COX 2) و یا استروئیدهای خوراکی می توانند التهاب را که معمولاً بخشی از علت درد است را کاهش دهند.
تزریق استروئید اپیدورال برای سیاتیک
اگر درد شدید است تزریق استروئید اپیدورال برای کاهش التهاب مؤثر است تزریق اپیدورال با داروهای خوراکی اختلاف دارد زیرا استروئید به طور مستقیم به ناحیه دردناک در اطراف عصب سیاتیک تزریق می شود و به کاهش التهاب که ممکن است عامل درد باشد کمک می کند.
درد سیاتیک معمولاً قابل درمان می باشد و بهبودی چند روز یا چند هفته طول خواهد کشید و به طور کلی، اکثریت قریب به اتفاق حملات درد سیاتیک در طول شش تا دوازده هفته بهبود می یابد.
