خواص زرشک
زرشک درختچه ای است دارای ساقه ای خاردار که ارتفاع آن تا 4 متر نیز می رسد. چوب این درخت قهو ه ای ، قرمز و یا زردرنگ می باشد. برگ های آن بیضی شکل با دندانه های اره ای و گل های آن خوشه ای و زردرنگ است.
شاخه های زرشک تیغ زیادی دارد. میوه ی زرشک قرمز رنگ، گوشتی، بیضی شکل و دارای طعمی ترش است.
قسمت مورد استفاده این گیاه ریشه ، پوست ریشه و ساقه ، برگ، گل و میوه آن است.
انتهای بهار و ابتدای تابستان، فصل شکوفه دادن بوته زرشک است. غنچه‌های آن زرد رنگ است که در فصل پاییز رنگ قرمز گیلاسی به خود می‌گیرند.
زرشک بومی مناطق معتدل و نیمه استوایی اروپا، آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی می‌باشند. کشور ایران بزرگ ترین تولیدکننده زرشک در دنیا می‌باشد که در این میان استان خراسان جنوبی با در اختیار داشتن نزدیک به 97 درصد از اراضی زیر کشت این محصول، تولید 95 درصد از زرشک دنیا را در اختیار دارد.
ترکیبات گیاه زرشک :
در این گیاه آلکالوئیدهای بربرین Berberine ، اکسیاکانتین Oxyaconthine ، بربامین Berbamine وجود دارد. مقدار آلکالوئیدها در پوست ریشه زرشک بیشتر از قسمت های دیگر این گیاه است.
زرشک گونه های مختلفی دارد که مهم ترین آنها زرشک بی هسته و زرشک با هسته (دارای دو هسته) می باشد.
پوست، ریشه و ساقه این گیاه خاصیت درمانی دارد. ریشه و ساقه این گیاه زرد رنگ است و اروپایی ها و آمریکای شمالی برای رنگ آمیزی لباس از آن استفاده می کردند. اما ترکیبات موجود در پوست گیاه زرشک، آن را به یک گیاه درمانی تبدیل کرده است.
پوست این گیاه حاوی آلکالوئیدهایی است که مهم ترین آنها Berberine است. این آلکالوئیدها خواص آنتی بیوتیکی (ضد باکتری و ضد عفونت) دارند و سبب تحریک بخش هایی از سیستم ایمنی بدن می شوند. برای پی بردن به این اثر، قطره ای زرشک را روی زبان خود بگذارید، خواهید دید دهان شما آبکی می شود. به گفته کارشناسان طب گیاهی، آبکی شدن دهان سبب می شود که بدن بتواند با عفونت مبارزه کند.
انواع عفونت هایی که زرشک می تواند در درمان آنها مؤثر واقع شود عبارت است از : عفونت گلو، مجاری ادراری، مجاری معده ای- روده ای، ریه ها، عفونت های مخمری و اسهال.
دکتر محمد دریایی، متخصص تغذیه و علوم زیستی گفت: پوست، ریشه و ساقه زرشک در درمان ناراحتی های کلیوی و سنگ های ادراری و برای تحریک فعالیت های معده و کبد استفاده می شود.
وی افزود: از پوست گیاه زرشک برای مشکلات جریان خون استفاده می شود و حتی اثر سمی روی انگل سالک دارد و در درمان یرقان، مالاریا، درمان کیسه صفرا به کار می رود.
این متخصص تغذیه و علوم زیستی در ادامه تصریح کرد: این گیاه منقبض کننده طحال بوده و اثر ضد تهوع دارد، اما استفاده مقدار زیاد آن باعث اسهال و حتی فلج مرکز تنفسی می شود.
وی خاطر نشان کرد: مصرف زرشک دو گرم در طول روز و به مدت سه بار توصیه می شود و مصرف بیش از اندازه آن می تواند مشکلات زیادی ایجاد کند.
زرشک از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است. میوه زرشک خواص زیر را دارد:
• قابض است.
• تقویت کننده قلب و کبد است.
• بواسیر خونی را درمان می کند.
• خونریزی را برطرف می کند.
• برای برطرف کردن بیماری های کبدی مفید است.
• زرشک صفرا آور بوده و در درمان سنگ کیسه صفرا بسیار مؤثر است.
• دم کرده زرشک را برای برطرف کردن ناراحتی های دهان غرغره کنید.
خواص ریشه و ساقه زرشک
• صفرا بر و مسهل است.
• کبد را پاک و تقویت می کند.
• اعمال دستگاه گوارش را منظم می کند.
• سوء هاضمه را از بین می برد.
• بی اشتهایی را برطرف می کند.
• برای رفع یبوست مفید است.
• در درمان یرقان و زردی موثر است.
• نقرس و روماتیسم را برطرف می کند.
• خانم هایی که بین دو عادت ماهیانه خونریزی دارند، باید برای برطرف کردن آن از ریشه و ساقه زرشک استفاده کنند.
• آنهایی که مبتلا به ورم طحال هستند، می توانند برای معالجه از این گیاه کمک بگیرند.
• واریس را درمان می کند.
• برای معالجه بواسیر نافع است.
• برای برطرف کردن سوزش ادرار مفید است.
• فشار خون را پایین می آورد.
• برای شستشوی چشم می توانید از جوشانده ریشه و ساقه زرشک استفاده کنید.
خواص برگ زرشک
• آب آوردگی بدن را برطرف می کند.
• اسهال های مزمن را درمان می کند.
• برگ زرشک دارای مقدر زیادی ویتامین C می باشد، بنابراین در درمان بیماری اسکوربوت مفید است.
• جویدن برگ زرشک، باعث محکم شدن لثه و دندان می شود.
• در موقع آنژین و گلودرد، دم کرده برگ زرشک را غرغره کنید.
جوشانده زرشک :
مقدار 10 تا 20 گرم پوست ریشه یا ساقه و یا میوه زرشک را در یک لیتر آب ریخته و آن را به جوش آورید. سپس آن را از روی اجاق بردارید و بگذارید برای مدت 10 دقیقه بماند. این جوشانده را صاف کرده و با شکر یا عسل شیرین کنید.
مقدار مصرف روزانه آن سه فنجان، در فاصله بین غذاهاست.
دم کرده زرشک :
مقدار 40 گرم زرشک را در یک لیتر آب جوش ریخته و بگذارید مدت 10 دقیقه بماند. سپس آن را با شکر یا عسل مخلوط کنید.
مقدار مصرف آن سه فنجان در روز و در فاصله بین غذاهاست.
مضرات زرشک :
– مصرف مقدار زیاد زرشک و یا ریشه و ساقه و برگ آن برای زنان حامله مناسب نیست، زیرا رحم را تحریک می کند و ممکن است باعث سقط جنین شود.
– مصرف زیاد این گیاه به مدت طولانی می تواند سبب ناراحتی معده و روده ها شود و جذب ویتامین های گروه B را در بدن مختل کند.
