همه به خوبی نمک را می شناسیم و آن را برای طعم بخشیدن به غذاهایمان به کار می بریم. ولی آیا نمک فایده ای هم برای بدن دارد؟ ضرر چه طور؟ دراین مطلب در مورد خواص سدیم و نقش آن در بدن صحبت خواهیم کرد.
دانشمندان از سال 1937 دریافتند که سدیم یک عنصر ضروری برای بدن است. سدیم مهمترین الکترولیت موجود در بدن می باشد . الکترولیت ها عناصری هستند که در بدن وظیفه تنظیم غلظت آب بدن، ثبات اسیدیته بدن و بسیاری از اعمال دیگر را بر عهده دارند. سدیم بیشتر در مایعی که اطراف سلول های بدن را فراگرفته، موجود است.
با مصرف نمک که از دو جزء کلر و سدیم تشکیل شده است، سدیم وارد بدن شده و به راحتی ازطریق دستگاه گوارش جذب می شود. اغلب سدیم مصرف شده (95 درصد) بیشترازنیاز بدن است که از طریق کلیه ها دفع می شود. تنظیم میزان سدیم موجود در بدن توسط سیستم دقیقی انجام می شود. این سیستم به وسیله یک هورمون به نامآلدوسترون (1) کنترل می شود. این هورمون ازغدد فوق کلیوی ترشح می شود. با کاهش میزان سدیم در بدن، ترشح آلدوسترون افزایش می یابد که باعث جذب بیشتر سدیم از روده ها ومانع دفع سدیم از کلیه می شود. در صورتیکه با مصرف زیاد نمک میزان سدیم در بدن بالا برود، بخش مربوط به تشنگی در مغز تحریک شده ، فرمان تشنگی را صادر می کند. در این صورت فرد احساس نیاز به آب پیدا کرده و با مصرف آب غلظت سدیم بدن کم می شود.
نقش سدیم در بدن:
– آب بدن را تنظیم می کند، در نتیجه با افزایش یا کاهش مصرف آب ، بدن دچار تورم یا خشکی نمی شود.
– به هدایت امواج عصبی کمک می کند.
– در منقبض شدن عضلات مؤثر است.
– با وجود سدیم میزان ثبات اسیدی – بازی بدن حفظ می شود یا به عبارتی سدیم در تنظیمPH بدن مؤثر است.
– یک نقش جالب سدیم این است که موجب جذب بهتر قندهای ساده و اسیدهای آمینه که اجزاء تشکیل دهنده مواد نشاسته ای و پروتئین ها هستند، می شود.
– سدیم در شیره های گوارشی که موجب هضم غذا می شوند، وجود دارد.
– سدیم در استخوان ها نیز موجود است.
میزان نیاز به سدیم:
روزانه 200 میلی گرم سدیم، حداقل نیاز یک فرد بالغ را برآورده می کند. معمولاً افراد خیلی بیشترازاین میزان و به طور متوسط 7 تا 11 گرم در روز، نمک مصرف می کنند که از این طریق 4 گرم سدیم روزانه دریافت می شود.
مهمترین منبع دریافت سدیم، نمک است، ولی به طور طبیعی در بعضی از مواد غذایی مثل گوشت ها و سبزیجات نیزموجود است. غذاهای آماده و کنسرو شده، مقدار زیادی نمک دارند. از اینرو به افراد دچار فشارخون بالا توصیه می شود، مواد غذایی کنسرو و فرآیند شده را مصرف نکنند.
کاهش و افزایش مصرف سدیم:
مقدار نرمال سدیم خون، 136 تا 145 میلی اکی والان در لیتر است. اگر میزان سدیم خون کمتر از این مقدار شود فرد دچار عارضه ای بنام هیپوناتریومی (2) می شود و اگر بیشتر از این مقدار شود دچار هیپرناتریومی (3) خواهد شد.
علائم کمبود سدیم در بدن سستی، انقباض عضلانی، خستگی و گیجی و افت فشار خون است. با افزایش مقدار سدیم خون، فشار خون بالا رفته، خطر بیماری های قلبی-عروقی، سکته و آسیبهای قلبی وجود دارد. برای کاهش احتمال بروز این عوارض به افراد توصیه می شود منابع پتاسیم، کلسیم و منیزیم را بیشتر دریافت کنند.
در مواردی چون استفراغ پیاپی، اسهال و یا تعرق بیش از حد، دفع سدیم افزایش یافته در نتیجه نیاز به مصرف سدیم نیز بیشترمیشود. افرادی که برای درمان افسردگی، لیتیم مصرف می کنند نباید رژیم محدود از سدیم بگیرند.
توانایی بدن دردفع سدیم از کلیه ها محدود است. بنابراین مصرف زیاد و طولانی مدت سدیم، موجب تجمع میزان اضافی آن در بدن شده و در سنین بالاتر، فرد دچار عارضه فشار خون خواهد شد. پس بهتراست قبل از مصرف یک ماده غذایی، بر چسب آن را مطالعه کنید تا مطمئن شوید سدیم زیادی ندارد.
