ویتامین ب۱۲ یا کوبالامین یک ویتامین حساس و مهم برای بدن می باشد. این ویتامین برای تکثیر سلولی (خونسازی) و عملکرد سیستم عصبی ضروری می باشد. این ویتامین بسیار حساس است و قابلیت تحمل نور ، حرارت و مواد اسیدی و قلیایی را ندارد. باکتری های تولید کننده ب 12 در دستگاه گوارش انسان، از دهان و لثه و حلق تا روده بزرگ، زندگی می کنند.ویتامین در منابع حیوانی مانند جگر، شیر، پنیر و تخم مرغ وجود دارد و دارای ۴ درصد کبالت است. کمبود آن منجر به بیماری کم‌خونی وخیم و غیر طبیعی شدن گویچه‌های قرمز خون میشود.
نقش ویتامین ب 12 در بدن:
این ویتامین در تولید سلول های بدن نقش دارد و وظیفه آن همانند اسیدفولیک، شرکت در همانند سازی ژن های هسته سلول می باشد. تکثیر سلول ها در بافت عصبی (تولید رشته های عصبی این بافت) و دستگاه گوارش و مغز استخوان به خاطر حضور این ویتامین می باشد.
چرخه جذب ویتامین ب۱۲:
ویتامین ب۱۲ موجود در غذا پس از ورود به بدن ابتدا با پروتئینی به نام «هاپتوکورین» Haptocorrin (فاکتورR یا ترانس کوبالامین یک) ترشح شده از غدد بزاقی پیوند میشود. «هاپتوکورین» با درست‌کردن یک کمپلکس با این ویتامین از ازبین رفتن آن توسط اسید معده جلوگیری می‌کند. سلولهای جداری معده پروتئینی به اسم «اینترینسیک فاکتور» یا فاکتور داخلی را می‌سازند. وقتی که «هاپتوکورین~ویتامین ب۱۲» کمپلکس وارد روده کوچک میشود، آنزیم پانکراس هاپتوکورین را حل می‌کند و ویتامین ب۱۲ را آزاد می‌کند. آنگاه ویتامین ب۱۲ با فاکتور داخلی پیوند شده و به بخش انتهایی روده کوچک (ایلئوم) می‌روند۰در قسمت انتهایی ایلئوم کمپلکس فاکتور داخلی + ویتامین B12 با انتقال فعال (اندوسیتوز) وارد سلولهای جدار روده میشود. در داخل سلولها ویتامین B12 از فاکتور داخلی جدا میشود و به پروتئین دیگری بنام ترانس کوبالامین دو متصل میشود. ترکیب این دو از روده به کبد منتقل میشود.
عوامل کمبود ویتامین ب 12:
بر اساس کتاب فیزیولوژی گایتون شایعترین دلیل کمبود ویتامین ب 12 در حقیقت نه کمبود آن در غذا بلکه اختلال در سنتز فاکتور داخلی توسط معده می باشد. ترکیب این فاکتور با ویتامین ب 12، باعث جذب آن در ایلئوم (قسمتی از روده کوچک) می شود. بیماریهای مختلف معدی مانند گاستریت های مزمن (تورم مزمن معده) و آتروفیک (کم‌خونی پرنیشیوز)، اعمال جراحی برداشتن کامل یا بخشی از معده، باعث عدم ترشح فاکتور داخلی گشته و کمبود ویتامین ب 12 را نیز بدنبال دارند. کمبود ویتامین B12 می‌تواند موجب کم خونی، احساس ضعف، افسردگی، زخم دهان و زبان، اختلالات روحی، کاهش حافظه، کاهش وزن، اختلال در راه رفتن و بوی بد دهان شود.
ویتامین B12 در کبد ذخیره می شود و اگر فرد سال‌های متمادی از این ویتامین استفاده نکند کمبودی در بدنش ایجاد نمی‌شود. گیاه خواران در تامین ویتامین B12 با مشکل مواجهند. افراد مسن با استفاده بیش از حد از ملین‌ها با کمبود این ویتامین در بدنشان روبه رو می‌شوند. وجود این ویتامین در بدن کودکان و سالمندان اهمیت زیادی دارد و ممکن است عدم وجود این ماده در بدن آنها موجب عدم جذب مواد مغذی دیگر شود.
مسمومیت و تغییرات پوستی بر اثر مصرف بیش از حد ویتامینB12:
این ویتامین را باید در آب حل کرد سپس مورد استفاده قرار داد. کمبود این ویتامین در کل عملکرد بدن تاثیر می گذارد و انتقال اکسیژن را با کندی مواجه می‌کند همچنین می‌تواند موجب ضعیف شدن سیستم دفاعی شود. کمبود آن بویژه در سیستم عصبی و خونسازی موثر است. این ویتامین در چرخه‌ی رشد سلولی نقش متفاوتی دارد و می‌تواند ایجاد انرژی و پروتئین کند. همچنین در تقسیم سلولی و روند رشد تاثیرگذار است.
مقدار مورد نیاز ویتامین ب12 برای افراد مختلف:
افراد 1 الی 3 ساله…………………….9/0 میکروگرم
افراد 4 الی 8 ساله……………………2/1 میکروگرم
افراد 9 الی 13 ساله………………….8/1 میکرو گرم
افراد 14 سال به بالا…………………..4/2 میکروگرم
زنان باردار………………………………6/2 میکروگرم
زنان شیرده…………………………….8/2 میکروگرم
