هیرسوتیسم (Hirsutism) یا پرمویی در زنان، به رشد بیش از حد مو در صورت و اندام های دیگر زن مانند سینه، شکم و پشت گفته می شود. هیرسوتیسم بیشتر یک عارضه است تا نوعی بیماری، اما ممکن است نشانه بیماری های خطرناک دیگر باشد، بخصوص اگر از دوران بلوغ آغاز شود. این عارضه می تواند در مردان نیز رخ دهد، که در این صورت به آن هایپرتریکوزیس (Hypertrichosis) یا سندرم گرگ نمایی (werewolf syndrome) گفته می شود. این عارضه به چند دلیل رخ می دهد که به بررسی آنها می پردازیم.
دلایل بروز هیرسوتیسم
ارثی / خانوادگی
در اکثر زنان، هیرسوتیسم ارثی است و در زنان دیگر فامیل نیز مشاهده می گردد. میزان تستوسترون (هورمون مردانه) در این زنان طبیعی است اما مسئله اینجا است که موهای این زنان به کمترین میزان تستوسترون نیز حساس بوده و ضخیم تر و سریع تر رشد می کنند. افزایش رشد موهای زائد از اواخر دوران بلوغ شروع شده و با بزرگ شدن فرد ، شدت می یابد.
نژادی
موهای زائد در زنانی که دارای موهای تیره رنگ هستند، مانند زنان کشورهای مدیترانه ای ، بیشتر است.
بلوغ
موهای کرک مانند روی صورت دختران جوان تا قبل از سن بلوغ تغییر نمی کنند، اما در دوران بلوغ هورمون جنسی مردانه یعنی آندروژن (androgen) موجب می شود این موهای پرز مانند، تیره تر و ضخیم تر گردند. میزان بالای آندروژن موجب رشد موهای زائد می شود. تقریباً 50 درصد زنان مبتلا به هیرسوتیسم، دارای میزان بالایی از آندروژن هستند که می تواند ناشی از دلایل مختلفی باشد.
سندرم تخمدان پلی کیستیک
رشد موهای زائد بر روی صورت دختران و زنان جوان می تواند در اثر سندرم تخمدان پلی کیستیک باشد. در این بیماری، عدم تعادل سطح هورمون ها موجب تشکیل کیست هایی بر روی تخمدان ها می شود. زنان مبتلا به این بیماری ممکن است از قاعدگی نامنظم، ناباروری و چاقی رنج ببرند. این بیماری از شایع ترین دلایل رشد موهای زائد در زنان جوان است.
سندرم کوشینگ (Cushing’s syndrome)
سندرم کوشینگ نوعی بیماری است که در آن، تولید هورمون کورتیزول (هورمون مترشحه در هنگام استرس) افزایش می یابد. این امر موجب ایجاد ناهماهنگی هورمون ها شده و منجر به رشد موهای زائد می گردد. به گفته کارشناسان، مصرف داروهای کورتیزولی، برای مدت زمان طولانی نیز ممکن است همین اثر را داشته باشد.
سایر بیماری ها
تومورهای تولید کننده آندروژنی (خوش خیم و یا سرطانی) که در تخمدان یا غده آدرنال به وجود می آیند نیز می توانند موجب رشد موهای زائد شوند. البته این امر بسیار کمیاب است. یک نوع بیماری ارثی دیگر به نام هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (congenital adrenal hyperplasia)، موجب تولید غیرطبیعی کورتیزول و آندروژن می شود که ممکن است به هیرسوتیسم منجر گردد. هیپرپلازی آدرنال مادرزادی، نوعی بیماری ژنتیکی است که در اثر نقص آنزیم هایی به وجود می آید که در تولید کورتیزول از کلسترول نقش دارند. این آنزیم‌ها در غدد آدرنال فعالیت می‌کنند. تولید بیش از حد آندروژن در مبتلایان به این بیماری باعث ظاهر شدن صفات مردانه (virilization) می‌شود.
مصرف برخی از داروها
مصرف برخی از داروها نیز می تواند منجر به رشد بی رویه موهای صورت و بدن شود. برخی از این داروها عبارتند از:
• تستوسترون
• گلوکوکورتیکوئیدها
• استروئیدهای آنابولیک
• سیکلوسپورین
• مینوکسیدیل
• دانازول
• فنی توئین
هیرسوتیسم ایدیوپاتیک
گاهی نیز هیرسوتیسم بدون هیچ علتی رخ می دهد که در این صورت به آن هیرسوتیسم ایدیوپاتیک گفته می شود. به نظر می رسد که هیرسوتیسم بیشتر ارثی باشد. گروه های قومی خاصی (خاورمیانه، مدیترانه و آسیای جنوبی) ، بیشتر در معرض ابتلا به هیرسوتیسم هستند.
درمان هیرسوتیسم
اگر رشد موهای زائد ناشی از یک بیماری باشد، با درمان آن بیماری، هیرسوتیسم نیز درمان خواهد شد، به خصوص اگر فرد دارای علائم دیگری مانند آکنه، صدای بم، افزایش توده ماهیچه ها و سینه های کوچک نیز باشد.
اگر هیرسوتیسم ارثی باشد، تنها روش درمان آن، رفع موهای زائد از طریق کرم های مو بر، اپیلاسیون، وکس کردن، لیزر و یا الکترولیز است.
رشد موهای زائد را می توان با برخی از داروها مانند قرص دیانت (Dianette)، سیپروترون (Cyproterone)، اسپیرونولاکتون (Spironolactone) نیز کنترل کرد.
از برخی از گیاهان دارویی نیز می توان برای درمان هیرسوتیسم استفاده کرد. این گیاهان عبارتند از: گیاه توت مار یا کوهوش سیاه (Black Cohosh)، نعناع (Spearmint) و نخل اره ای (Saw Palmetto). این گیاهان دارای خواص ضد آندروژنیک هستند و موجب کاهش سطح هورمون مردانه در زنان و در نهایت درمان هیرسوتیسم می گردند.
تحقیقات انجام شده بر روی چندین زن نشان داده است که طب سوزنی نیز در کاهش ضخامت و طول موهای زائد نقش اساسی دارد. البته هنوز تحقیقات بیشتری برای اثبات این موضوع لازم است.
