بسیاری از متخصصان، دیابت را سرطان عروق نام گذاشته‌اند. وجود قند بیش از حد در گردش خون، به تدریج اکثر عروق و اعصاب را تخریب می‌کند. در واقع همه عوارض دیابت به دلیل تخریب عروق و اعصاب ریز و انتهایی رخ می‌دهد، مثل درگیری عروق چشمی، کلیوی، قلبی و بسیاری ارگان‌های دیگر. پوست هم از این قاعده مستثنا نیست.
عروق بدن هر چه به سمت انتهای اندام‌ها نزدیک‌تر شوند، ریزتر خواهند شد. بنابراین در صورت عدم کنترل قند خون، عروق دست‌ها و پاها در بیماران دیابتی کم‌کم شروع به از بین رفتن خواهد نمود.
نرسیدن خون کافی موجب تخریب اعصاب ریز این نواحی می‌شود. لذا اگر پوست دست یا پای فرد دیابتی صدمه ببیند، به دلیل از بین رفتن اعصاب، فرد متوجه صدمه پوستی نخواهد شد. از این بدتر آن که به دلیل نرسیدن خون کافی به منطقه، این زخم (آسیب پوستی) نمی‌تواند در مدت زمان معمول ترمیم شود.
اما واقعیت این است که بیماری دیابت را هم با همه عوارض وحشتناک‌اش می‌توان تحت کنترل درآورد. رعایت 8 گام اساسی توسط فرد بیمار بروز عوارض دیابت را سال‌ها به تعویق می‌اندازد.
گام اول: رعایت رژیم غذایی صحیح و متناسب با بیماری
گام دوم: انجام روزانه حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی
گام سوم: استفاده مرتب و سر وقت از انسولین یا داروهای تجویز شده
گام چهارم: چک روزانه قندخون و یادداشت آن در دفترچه‌ای که به این منظور تهیه شده
گام پنجم: چک روزانه پاها و انگشتان پا از نظر وجود هر نوع بریدگی، خراش، تاول، تورم و یا قرمزی پوست
گام ششم: مسواک زدن منظم دندان‌ها و استفاده از نخ دندان
گام هفتم: کنترل فشار خون و کلسترول خون
گام هشتم: ترک سیگار و سایر مواد دخانی
مشکلات پوست پای افراد دیابتی:
میخچه، تاول یا فرو رفتن ناخن در گوشت ممکن است برای هر فردی اتفاق بیفتد. در حالت عادی چنین اتفاقاتی خیلی پراهمیت نیستند و به سادگی درمان می‌شوند. اما در بدن یک فرد دیابتی به خصوص وقتی قندخون در سطوح بالایی باشد و به خوبی کنترل نشود، همین اتفاقات کوچک تبدیل به مشکلات بزرگی خواهند شد. چون پس از گذشت مدت کوتاهی، عفونت به آنها اضافه می‌شود.
اگر خراش یا جراحت پوست بیمار دیابتی در طی 1 یا 2 روز خوب نشد، یا آثاری از عفونت در آن دیده شد، باید هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کند
از آنجا که همیشه پیشگیری بهتر و ساده‌تر از درمان است، بیمار دیابتی باید این مشکلات پوستی را به خوبی بشناسد و پاهای خود را روزانه از نظر وجود این مشکلات بررسی کند. اگر چنین ضایعات پوستی به وجود بیایند، حتماً باید تحت نظر پزشک مداوا شوند، چون در غیر این صورت عواقب بسیار بدی به دنبال خواهند داشت.
1- میخچه‌ها:
این ضایعات پوستی وقتی ایجاد می‌شوند که پوست پا در معرض فشار یا مالش زیاد و مداوم قرار گیرد. در نتیجه کم‌کم چند لایه ضخیم پوستی روی هم می‌آیند و برجستگی سفتی در منطقه تحت فشار به وجود می‌آید. میخچه در پای بیمار دیابتی می‌تواند عفونی شود.
این ضایعات پوستی وقتی ایجاد می‌شوند که پوست پا در معرض فشار یا مالش زیاد و مداوم قرار گیرد. در نتیجه کم‌کم چند لایه ضخیم پوستی روی هم می‌آیند و برجستگی سفتی در منطقه تحت فشار به وجود می‌آید. میخچه در پای بیمار دیابتی می‌تواند عفونی شود.
2- تاول:
پوشیدن کفش بدون جوراب باعث تاول زدن پوست پا می‌شود. در افراد دیابتی تاول هم مثل میخچه می‌تواند عفونی شود.
پوشیدن کفش بدون جوراب باعث تاول زدن پوست پا می‌شود. در افراد دیابتی تاول هم مثل میخچه می‌تواند عفونی شود.
3- فرو رفتن ناخن در گوشت:
این مشکل زمانی به وجود می آید که لبه ناخن شست پا به جای این که مستقیم رشد کند، وارد پوست کنار ناخن شود. این اتفاق معمولاً برای افرادی پیش می‌آید که ناخن شست را خیلی گرد و از ته می‌گیرند یا کفش‌های تنگ می‌پوشند. کسانی که سابقه چنین مشکلی را دارند بهتر است همیشه لبه‌های تیز ناخن خود را به وسیله سوهان ناخن صاف کنند، چون در غیر این صورت پوست پا، زخمی و عفونی می‌شود.
این مشکل زمانی به وجود می آید که لبه ناخن شست پا به جای این که مستقیم رشد کند، وارد پوست کنار ناخن شود. این اتفاق معمولاً برای افرادی پیش می‌آید که ناخن شست را خیلی گرد و از ته می‌گیرند یا کفش‌های تنگ می‌پوشند. کسانی که سابقه چنین مشکلی را دارند بهتر است همیشه لبه‌های تیز ناخن خود را به وسیله سوهان ناخن صاف کنند، چون در غیر این صورت پوست پا، زخمی و عفونی می‌شود.
4- بیرون زدن مفصل شست پا:
شست پای خانم‌هایی که عادت دارند کفش‌های نوک تیز و پاشنه بلند بپوشند، کم‌کم به سمت انگشت‌های دیگر منحرف می‌شود. در نتیجه مفصل شست پا بزرگ‌تر می‌شود و بیرون می‌زند. پوست روی این ناحیه هم قرمز شده و احتمال زخمی و نهایتا عفونی شدن آن افزایش می یابد. درمان قطعی این مشکل، عمل جراحی است.
شست پای خانم‌هایی که عادت دارند کفش‌های نوک تیز و پاشنه بلند بپوشند، کم‌کم به سمت انگشت‌های دیگر منحرف می‌شود. در نتیجه مفصل شست پا بزرگ‌تر می‌شود و بیرون می‌زند. پوست روی این ناحیه هم قرمز شده و احتمال زخمی و نهایتا عفونی شدن آن افزایش می یابد. درمان قطعی این مشکل، عمل جراحی است.
5- زگیل کف پا:
نوعی ویروس می‌تواند باعث ایجاد برجستگی‌های ریزی در کف پا شود که زگیل نامیده می‌شوند. زگیل‌ها معمولا در قاعده انگشتان ایجاد می‌شوند.
نوعی ویروس می‌تواند باعث ایجاد برجستگی‌های ریزی در کف پا شود که زگیل نامیده می‌شوند. زگیل‌ها معمولا در قاعده انگشتان ایجاد می‌شوند.
6- انگشت چکشی:
وقتی عضلات اطراف مفاصل انگشتان ضعیف می‌شوند، انگشت از حالت صاف خارج شده و به شکل جمع شده قرار می‌گیرد. در فرد دیابتی چون اعصاب انتهایی از بین می روند، عضلات کم‌کم ضعیف می‌شوند و احتمال چکشی شدن انگشتان پا زیاد می‌شود. چنین انگشتی مستعد زخمی شدن است، چون در این حالت پا حتی در کفش هم راحت فرو نمی‌رود.
وقتی عضلات اطراف مفاصل انگشتان ضعیف می‌شوند، انگشت از حالت صاف خارج شده و به شکل جمع شده قرار می‌گیرد. در فرد دیابتی چون اعصاب انتهایی از بین می روند، عضلات کم‌کم ضعیف می‌شوند و احتمال چکشی شدن انگشتان پا زیاد می‌شود. چنین انگشتی مستعد زخمی شدن است، چون در این حالت پا حتی در کفش هم راحت فرو نمی‌رود.
7- خشکی و ترک کف پا:
به دلیل قند بالا اصولا بدن دیابتی‌ها با کمبود مایعات مواجه است. بنابراین پوست کف پا در این بیماران بیشتر از افراد طبیعی خشک می‌شود و ترک می‌خورد. این ترک‌ها محل مناسبی برای ورود میکروب و ایجاد عفونت محسوب می‌شوند. قند بالایی هم که در خون این بیماران وجود دارد، غذای کافی را برای میکروب ها فراهم می‌سازد.
به دلیل قند بالا اصولا بدن دیابتی‌ها با کمبود مایعات مواجه است. بنابراین پوست کف پا در این بیماران بیشتر از افراد طبیعی خشک می‌شود و ترک می‌خورد. این ترک‌ها محل مناسبی برای ورود میکروب و ایجاد عفونت محسوب می‌شوند. قند بالایی هم که در خون این بیماران وجود دارد، غذای کافی را برای میکروب ها فراهم می‌سازد.
8- پای ورزشکاران:
این اصطلاح در واقع نام یک نوع عفونت قارچی است. در این بیماری کف پا قرمز می‌شود، ترک می‌خورد و به شدت می‌خارد. چون در بیماران دیابتی، قند بیش از حد در خون وجود دارد، بنابراین احتمال ترک خوردن و بروز این عفونت قارچی هم افزایش می‌یابد.
این اصطلاح در واقع نام یک نوع عفونت قارچی است. در این بیماری کف پا قرمز می‌شود، ترک می‌خورد و به شدت می‌خارد. چون در بیماران دیابتی، قند بیش از حد در خون وجود دارد، بنابراین احتمال ترک خوردن و بروز این عفونت قارچی هم افزایش می‌یابد.
دیابت چگونه باعث عوارض پوستی می‌شود؟
وقتی قند خون بالا می‌رود، بدن به ناچار مایعات خود را از دست می‌دهد، بنابراین پوست هم خشک می‌شود. پوست خشک می‌خارد و با خاراندن آن خراش‌های ریزی به وجود می‌آید که محل مناسبی برای ورود میکروب‌ها محسوب می‌شود. علاوه بر این قند بالای موجود در گردش خون برای میکروب‌ها به عنوان منبع غذایی عمل می‌کند و عفونت به سرعت گسترش می‌یابد. معمولا پوست در نواحی آرنج و ساق پا به پایین بیشتر از سایر نقاط بدن مستعد خشکی است. اگر بیمار دیابتی خود را عادت بدهد مقادیر زیادی آب در طول روز بنوشد، از خشکی پوست تا حد زیادی جلوگیری خواهد کرد.
البته به جز کمبود مایعات، مشکل دیگری هم در بیماران دیابتی وجود دارد که موجب خشکی پوست می‌شود، زیرا اعصاب انتهایی در طی بیماری دیابت از بین می روند و غدد عرق هیچ تحریکی برای ترشح دریافت نمی‌کنند، در نتیجه پوست این بیماران زبر و خشک می‌شود.
روش‌های پیشگیری از عوارض پوستی:
برای کاهش مشکلات پوستی، علاوه بر کنترل قند خون، مواظب پوست خود باشید:
– روزانه با آب گرم و صابون ملایم دوش بگیرید، ولی از آب خیلی گرم و یا صابون های معطر دوری کنید. برای شستشو باید از صابون‌های ملایم استفاده کنید.
– پس از شستشوی بدن همیشه خود را خوب آب بکشید و سپس کاملا خشک کنید. زیر بغل، بین انگشتان پا و چین‌های بدن مناطقی هستند که معمولا آب در آنها باقی می‌ماند. همیشه بعد از حمام کردن تمام این نواحی را به دقت خشک کنید.
– پس از حمام و خشک کردن بدن می‌توانید از لوسیون‌ها یا کرم‌های مرطوب‌کننده استفاده کنید. (به غیر از نواحی بین انگشتان پا، زیرا این نقاط در صورت مرطوب بودن مستعد بروز عفونت قارچی هستند).
– مقادیر زیادی مایعات و به‌خصوص آب بنوشید.
– لباس‌زیرهای خود را از جنس تمام پنبه انتخاب کنید تا پوست شما آسیب نبیند.
– از هر گونه خراشیدگی، سوراخ شدگی و سایر جراحت‌ها جلوگیری کنید.
– وقتی که کارهایی مثل باغبانی انجام می‌دهید که احتمال آسیب دسیدن به دست‌هایتان هست، حتما دستکش بپوشید.
– برای جلوگیری از آفتاب سوختگی از کرم‌های ضد آفتاب استفاده کنید.
– در هوای خیلی سرد، مدت زمان زیادی در بیرون از منزل نمانید.
– به محض مشاهده هر نوع تورم یا قرمزی پوست فورا به پزشک مراجعه کنید.
– هرگونه آسیب و جراحت را سریعا درمان کنید. قبل از مراجعه به پزشک، محل را با آب و صابون ملایم بشویید و با باند خشک و استریل بپوشانید.
• اگر خراش یا جراحت پوست شما در طی 1 یا 2 روز خوب نشد، یا آثاری از عفونت در آن دیده شد (مانند قرمزی، داغی، تورم، چرک، درد زیاد) به پزشک خود مراجعه کنید.
