کمبود ویتامین آ در اثر ناکافی بودن رتینول (ویتامین آ) در رژیم غذایی ایجاد می‌شود. این اختلال در کشورهای در حال توسعه شایع است، و کم‌تر در کشورهای توسعه‌یافته دیده می‌شود.
شب‌کوری یکی از نخستین علائم کمبود ویتامین آ است. کمبود این ویتامین می‌تواند موجب گزروفتالمی و نابینایی کامل نیز بشود. حدود ۲۵۰٬۰۰۰ تا ۵۰۰٬۰۰۰ کودک سالانه در کشورهای جهان سوم به دلیل سوءتغذیه و کمبود ویتامین آ نابینا می‌شوند؛ و یک‌دوم آن‌ها یک سال پس از نابینایی تلف می‌شوند.
شیوع شب‌کوری در کشورهای جهان سوم در اثر کمبود ویتامین آ در زنان باردار نیز زیاد است، و یکی از علل مرگ‌ومیر مادران به‌هنگام زایمان است.
ویتامین آ هم‌چنین در مقاومت بدن دربرابر عفونت‌ها و بیماری‌های عفونی نقش دارد. کمبود این ویتامین حتی به مقدار کم موجب بالا رفتن ریسک ابتلای کودکان به عفونت‌های تنفسی و گوارشی، کاهش میزان رشد و افزایش خطر مرگ طی بیماری‌های سخت می‌شود.
علائم
شایع‌ترین علت نابینایی در کشورهای جهان سوم کمبود ویتامین آ است. سازمان بهداشت جهانی تعداد کودکانی را که بخشی از بینایی خود را به‌علت کمبود ویتامین آ از دست داده‌اند حدود ۱۳٫۸ میلیون نفر تقریب می‌زند.
شب‌کوری و گزروفتالمی از دیگر علائم کمبود ویتامین آ هستند. این کمبود هم‌چنین می‌تواند موجب اختلال در دستگاه ایمنی، سرطان و نقص به‌هنگام تولد شود.
شب‌کوری موجب ناتوانایی در تشخیص اشیاء در نور کم می‌شود. درواقع کمبود ویتامین آ مانع از تولید رودوپسین (رنگ‌دانهٔ مسئول دیدن در نور کم) می‌شود. رودوپسین در شبکیه وجود دارد و از یک پروتئین به نام اوپسین و رتینال (نوع فعال ویتامین آ) تشکیل می‌شود. به همین دلیل کمبود ویتامین آ در رژیم غذایی موجب اختلال در ایجاد رودوپسین در چشم و نهایتاً شب‌کوری می‌شود.
شب‌کوری در اثر کمبود ویتامین آ در از دست‌دادن سلول‌های جامی در ملتحمه نقش دارند. سلول‌های جامی مسئول ترشح مخاط هستند، و نبود آن‌ها موجب گزروفتالمی می‌شود. در این شرایط، فرد قادر به تولید اشک نخواهد بود. در این صورت سلول‌های مرده بافت پوششی و میکروب‌ها در ملتحمه باقی می‌مانند و توده‌هایی ایجاد می‌کنند که می‌توانند عفونی شوند و به نابینایی منجر شوند.
علل
مهم‌ترین علت کمبود ویتامین آ رژیم غذایی نامناسب است. شیردهی مادرانی که دچار کمبود ویتامین آ هستند نیز موجب کمبود این ویتامین در نوزادانشان می‌شود. منشاء‌های غذایی جانوری (گوشت، فرآورده‌های لبنی، تخم‌مرغ و غیره) از مهم‌ترین منابع ویتامین آ هستند.
علاوه بر رژیم غذایی نامناسب، کمبود آهن نیز می‌تواند در جذب ویتامین آ اختلال ایجاد کند.
درمان
کمبود ویتامین آ می‌تواند به‌صورت خوراکی (به‌عنوان مکمل غذایی) و یا وریدی درمان گردد. مصرف غذاهایی که منشاء جانوری دارند نیز در درمان کمبودهای خفیف ویتامین آ مؤثر است.
منابع تامین ویتامین آ
روغن جگر ماهی، هویج (در هویج ماده‌ای به نام کاروتن وجود دارد که بدن آن را تبدیل به ویتامین آ می‌کند.)
جگر گوساله، جگر مرغ، جگر گاو، پنیر، زرده تخم مرغ، کره تازه، قلوه
و در سبزیجات بیش از همه (جعفری، کدو، اسفناج، کاهو، شاهی)
و در میوه‌جات بیش از همه (خربزه، گیلاس، موز، خرما، هلو، پرتقال)بیشتر از سایر مواد غذایی دارای ویتامین آ می‌باشد.
