کلسترول بالا و روش‌های کاهش آن

کلسترول بالا؛ علائم، انواع کلسترول و بهترین روش‌های کنترل و درمان

کلسترول ماده‌ای مومی شکل و چربی مانند است که در کبد و سایر سلول‌های بدن تولید می‌شود و در مواد غذایی مانند محصولات لبنی، تخم مرغ و گوشت یافت می‌شود.

بدن برای اینکه به خوبی کار کند به مقداری کلسترول نیاز دارد. سلول‌های بدن برای تولید هورمون‌ها، ویتامین D، و صفرا به مقداری کلسترول نیاز دارند و زمانی که مقدار کلسترول از حد مجاز بگذرد مشکلاتی مانند بیماری‌های قلبی را به دنبال خواهد داشت.

کلسترول بالا مشکلی جدی در ایالات متحده امریکا، ایران و همچنین در بسیاری از کشورهای اروپائی است. در حالیکه عده‌ای ازمردم مشکل کلسترول بالا را به ارث می‌‌برند، افرادی نیز به علت عادات بد غذایی خود دچار این مشکل می‌شوند. البته، بین این دو، وجه مشترکی نیز وجود دارد. امکان دارد فردی که از لحاظ ژنتیکی مستعد است با پیروی از رژیم غذایی نامناسب ریسک ابتلا به کلسترول را در خود بالا ببرد.

صرف‌نظر از اینکه دلیل کلسترول بالای فرد ژنتیکی است یا مربوط به رژیم غذایی نامناسب، اما بهتر است که همیشه از رژیم غذایی مناسب گروه خونی خود استفاده کند تا از افزایش کلسترول جلوگیری شود.

کلسترول و بیماری‌های قلبی

زمانی‌که مقدار کلسترول در بدن بیش از حد مجاز باشد، در رگ‌های خونی لختگی ایجاد می‌شود و در نتیجه رگ‌های تغذیه کننده قلب تنگ‌تر می‌شوند. با گذشت زمان و تجمع لخته‌ها، رگ‌ها باریک‌تر می‌شوند که این خود ممکن است به بیماری‌های قلبی ختم شود.

هنگامی که خون حامل اکسیژن به میزان کافی اکسیژن نداشته باشد منجر به ایجاد درد‌هایی در قفسه سینه می‌شود. اگر رگ‌های تغذیه کننده قلب به دلیل تجمع لختگی کاملاً مسدود شوند و خون به قلب نرسد سکته قلبی رخ می‌دهد. این اتفاق معمولاً به خاطر مسدود شدن ناگهانی سرخرگ‌هایی که قبلا به خاطر تجمع لخته‌ها تنگ‌تر شدند، پیش می‌آید.

انواع کلسترول

کلسترول با اتصال به پروتیئن در بدن حرکت می‌کند که این ترکیب لیپو پروتئین نامیده می‌شود. لیپو پروتئین‌ها به سه گروه HDL ،LDL و VLDL تقسیم می‌شوند. این تقسیم‌بندی بر اساس نسبت چربی و پروتئین در این ترکیبات می‌باشد.

LDL: که کلسترول بد نیز خوانده می‌شود می‌تواند موجب ساخته شدن پلاک‌ها در دیواره‌های سرخرگ‌ها شود. هر چه میزان LDL در خون بیشتر باشد خطر سکته قلبی نیز بیشتر می‌شود.

HDL: که کلسترول خوب نیز خوانده می‌شود برای رهایی از کلسترول بد به بدن کمک می‌کند. هر چه میزان HDL بالا‌تر باشد بهتر است. اگر میزان HDL در بدن کم باشد به دلیل بالا رفتن میزان کلسترول بد (LDL) احتمال سکته قلبی نیز افزایش می‌یابد.

از دیگر انواع کلسترول VLDL: توسط کبد تولید می‌شود. VLDL لیپید‌ها (چربی‌ها) را به قسمت‌هایی از بدن که وظیفه ی آن‌ها ذخیره چربی است (اطراف شکم) منتقل می‌کند. این قسمت‌ها، چربی‌های اضافه را ذخیره کرده و هنگامی که بدن به انرژی نیاز دارد از این چربی‌ها استفاده می‌کنند. VLDL نسبت به HDL و LDL  مقدار کلسترول و تری‌گلیسیرید بیشتری را حمل می‌کند و به همین دلیل، بالا بودن VLDL می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی را افزایش دهد . کلسترول مستقیما با تشکیل پلاک‌ها در سرخرگ‌ها ارتباط دارد.

تری گلیسرید: چربی‌های موجود در مواد غذایی مولکول‌های بزرگی هستند که در حین هضم به مولکول‌های کوچکتری به نام تری گلیسیرید تبدیل می‌شوند. البته اگر کربوهیدرات‌ها به سرعت در بدن هضم نشوند می‌توانند به تری‌گلسیرید تبدیل شوند (کربوهیدرات‌ها شامل نان و شیرینی، برنج، نشاسته، سیب زمینی و غیره.. هستند). سپس تری‌گلیسیرید‌ها در کبد ذخیره می‌شوند و به VLDL متصل و به قسمت‌هایی از بدن که به انرژی نیاز دارند هدایت می‌شوند.

چه عواملی بربالا رفتن کلسترول تاثیر می‌گذارد؟

رژیم غذایی: چربی‌های اشباع شده و کلسترول موجود در غذایی که مصرف می‌کنید می‌تواند میزان کلسترول را بالا برد. سعی کنید میزان مصرف این نوع غذا‌ها را کم کنید. همچنین به توصیه کتاب تغذیه مناسب بر اساس گروه خونی نوشته آقای دکتر آدامو توجه کنید و با مصرف جو دوسر پرک به کم کردن سطح کلسترول خونتان کمک کنید.

کنترل وزن: چاقی، علاوه بر افزایش ریسک سکته قلبی، می‌تواند میزان کلسترول را نیز بالا ببرد.

ورزش کردن: ورزش کردن منظم می‌تواند میزان کلسترول بد خون (LDL) که یکی از انواع کلسترول و نوع بد آن است را کاهش دهد و میزان کلسترول خوب (HDL) را افزایش دهد. شما باید سعی کنید روزانه حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی داشته باشید.

سن و جنسیت: با بالا‌تر رفتن سن، میزان کلسترول بالا می‌رود. قبل از یائسگی، در زنان سطح کلسترول پایین‌تر از سطح کلسترول در مردان است. ولی بعد از یائسگی سطح کلسترول بد (LDL) افزایش پیدا می‌کند.

دیابت: در افراد مبتلا به دیابت که بیماریشان به‌خوبی کنترل نمی‌شود، میزان کلسترول بالا می‌رود.

وراثت: ژن‌های شما تا حدودی می‌تواند میزان کلسترول بدن شما را تعیین کند. بالا بودن کلسترول می‌تواند ارثی نیز باشد.

مصرف الکل: افراد الکلی بالاترین ضرر را به بدن خود می‌رسانند.

دلایل دیگر: بعضی از دارو‌ها باعث بالا رفتن کلسترول می‌شوند.

نشانه های بالا بودن کلسترول:

کلسترول بالا هیچ نشانه ای ندارد، اما این بدان معنا نیست که نباید آن را جدی گرفت و خطر بروز بیماری‌ها را افزایش می‌دهد. بیماری‌هایی مانند:

• بیماری عروق کرونر قلب
• انواع سکته
• دیابت
• فشار خون بالا
• بیماری انسداد عروق محیطی (همچون عروق پاها)

تنها روش تشخیص سطح کلسترول بدن آزمایش خون توسط پزشک است.

قبل از تعیین هدفتان، شما ابتدا باید سطح کلسترول بدن خود را بدانید و برای دانستن آن باید آزمایش خون انجام دهید. توصیه می‌شود که بزرگسالان بالای ۲۰ سال حداقل هر ۵ سال یک بار سطح کلسترول خون خود را بررسی کنند.

سطوح انواع کلسترول

در ایالات متحده، سطح کلسترول بر حسب میلی‌گرم (mg) کلسترول در هر دسی‌لیتر (dL) خون اندازه‌گیری می‌شود.
در کانادا و بسیاری از کشورهای اروپایی، سطح کلسترول را بر حسب میلی‌مول در لیتر (mmol/L) اندازه‌گیری می‌کنند.

برای تفسیر نتایج آزمایش خود، می‌توانید از راهنمایی‌های کلی زیر استفاده کنید.

در آخر مصرف مجموعه ای از محصولات را جهت کاهش کلسترول به شما پیشنهاد می‌نماییم که همگی برای کلیه افراد با گروه‌های خونی مختلف نیز مفید بوده و از بالا رفتن کلسترول و چاقی به شدت جلوگیری می‌نمایند:

• جو دوسر پرک که دارای بالاترین فیبر در بین غلات است و باعث کاهش کلسترول می‌شود و لاغر کننده است.
• جایگزین روغن مصرفی ناسالم به روغن زیتون. شما می‌توانید لذیذترین و مفیدترین غذاها را با روغن زیتون تهیه کرده و از خواص سرشار آن لذت ببرید بدون آنکه کلسترول خونتان بالا رود.
• چای سبز که تنها نوشیدنی است که با افزایش متابولیسم بدن به چربی سوزی کمک زیادی می‌کند. به ویژه اگر در ترکیب با گیاهان خاصی همچون لیمو مصرف شود.

چند نکته درباره سطح انواع کلسترول و غذاها:

• غذاهائی که کلسترول بالا دارند حتماً افزایش دهنده کلسترول نیستند. برای مثال تخم مرغ حاوی کلسترول است ولی در مقایسه با غذاهای دیگر باعث بالا رفتن کلسترول نمی‌شود. کلسترول موجود در تخم مرغ فقط در زرده آن است، پس شما می‌توانید سفیده تخم مرغ را میل کنید.
• با وجود آنکه مصرف میوه‌ها و سبزیجات، مخصوصاً دسته ای که فیبر بالا دارند مانند جو دوسر، فکر خوبی برای پائین آوردن کلسترول است، اما مصرف برخی گیاهان گرمسیری و مشتقات آن‌ها می‌تواند برای برخی افراد نامناسب باشد و باعث افزایش کلسترول گردد. برای مثال نارگیل که برای هیچ فردی خوب نیست.
• فیبر برای کاهش کلسترول بسیار مفید است، زیرا به سیستم گوارشی کمک می‌کند تا از کلسترول اضافی بدن خلاص گردد. البته این راه حل اساسی نیست و تنها نقش برخی از فیبرها از لحاظ بالینی برای کاهش کلسترول ثابت شده است، مانند فیبر موجود در جو دوسر که منجر به کاسته شدن کلسترول می‌گردد.
• یکی از بهترین روش‌ها برای کاهش کلسترول بدن، کاهش وزن است. ممکن است این امر ساده به نظر برسد ولی نشان داده شده است که حتی کاهش اندک وزن نیز در کاهش کلسترول موثر است.