کاهش سطح استروژن و به دنبال آن یائسگی خطر عود سرطان پستان را در بین زنان مبتلا پایین می آورد.دکتر آسیه الفت بخش متخصص جراحی عمومی و مدیر گروه پژوهشی بیماری های پستانو عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران پیرامون علل و عوارض منوپوز اظهار داشت: منوپوز یا یائسگی یک تغییر فیزیولوژیک است که در زمان خاص در بدن هر زنی اتفاق می افتد. که این تغییر می تواند از یک روال زمانی مشخص تبعیت کند و یا امکان دارد طبق یک روال پیش نرفته و زودتر یا دیرتر اتفاق بیفتد.
بعد از گذشت مدت زمان کوتاهی از آغاز دوران بلوغ که فعالیت های تخمدان ها منظم شد. تخمدان ها شروع به ترشح هورمون هایی می کنند که هر یک از آن ها دارای اثرات متفاوتی بر روی بدن هستند.
اولین اثر مشخص و واضح هورمون های مترشحه از تخمدان ها بر روی بافت رحمی است که به تدریج در طول دو هفته اول سیکل باعث رشد آن می شوند و از هفته سوم به بعد کم کم رشد بافت تحت تاثیر این هورمون ها متوقف شده در نهایت با ریزش بافت عادت ماهیانه آغاز می شود .دکتر الفت بخش افزود: معمولاً از سنین بالای 30 سالگی مخصوصاً حدود 35 سالگی این روند تا حدودی دچار تغییر شده و سیکل زمانی آن نامنظم می شود، که این امر برای خیلی از زنان ممکن است نگران کننده باشد. امّا تخمدان ها نیز مانند تمام قسمتهای بدن با گذشت زمان دچار کهولت شده و ممکن است با افزایش سن دچار تنبلی شوند و تغییرات هورمونی را در بدن ایجاد کنند.این جراح عمومی از علائم تغییرات هورمونی در بدن نام برد و خاطر نشان کرد: شروع تغییرات هورمونی ممکن است به صورت لکه بینی هایی قبل از عادت ماهیانه یا دردهای سینه همراه باشد و این روند ادامه دارد تا زمانی که به طور کلی فعالیت های تخمدان ها متوقف شده و یائسگی ایجاد شود.
از کارافتادگی تخمدان ممکن است به طرق مختلفی اتفاق بیفتد، به این ترتیب که فرد دارای یک عادت ماهانه منظم باشد ولی در یک زمان به طور ناگهانی دوره او قطع شود، یا این احتمال وجود دارد که دچار بی نظمی هایی در دوره ماهیانه شده و به طور موقت سیکل ماهیانه وی مختل شده و بعد دوباره به حالت قبل برگردند و بعد از گذشت مدت زمانی به طور کامل عادت ماهانه آنها قطع شود.
البته باید توجه داشت که عواملی مانند استرس های شدید قبل از دوران یائسگی باعث متوقف شدن دوره ماهیانه می شود. ولی این احتمال وجود دارد که اگر فرد در سنین یائسگی نباشند بعد از گذراندن مرحله استرس زا این مشکل حل شده و فرد به حالت طبیعی خود باز گردد. مطلب که سن یائسگی در زنان کاملاً متفاوت با یکدیگر است .در اغلب موارد یائسگی بین سنین 40 تا 50 سالگی اتفاق می افتد ولی عوامل مختلفی از جمله ارث در تغییر این سن دخالت دارند.ندرتاً بعضی از افراد در سنین 40-30 سالگی و حتی زودتر ممکن است دچار یائسگی شوند که از آن تحت عنوان یائسگی زودرس یا POF یاد می شود که در این حالت ممکن است که تخمدانها کاملاً از کار بیفتند.وی در ادامه عوارض ازکارافتادگی تخمدان ها در زنان را برشمرد و تصریح کرد: استروژن و پروژسترون از هورمونهای بسیار مهم است که از تخمدان ها ترشح می شود، از بین این دو هورمون استروژن در بافتها وارگانهای مختلفی از بدن تاثیرگذار است. استروژن به دلیل نقش محافظتی در مقابل بیماریهای قلبی و عروقی و گرفتگی عروق قلبی ( آترواسکلروز) یا شیوع سکته های قلبی در بدن از اهمیت زیادی برخوردار است.به دلیل ترشح هورمون استروژن در بدن زنان قبل از شروع یائسگی شیوع بیماریهای قلبی و سکته های قلبی در زنان بسیار کمتر از مردان دیده می شود.
استخوان ها از دیگر ارگانهای متأثر از ترشح استروژن در بدن هستند که ساخت و ساز آن بسیار تحت تأثیر این هورمون است و زنانی که دچار یائسگی می شوند ساخت و ساز استخوانهایشان کاهش یافته و احتمال خطر بروز پوکی استخوان در این افراد بسیار بالا است.
گرگرفتگی از دیگر عوارض مشکل ساز برای زنان است که آنها را به تعریق بیش از حد در طی روز و یا مواجه با چندین نوبت حملات گرگرفتگی مبتلا می کند، به این ترتیب که فرد اول احساس گرمای زیاد می کند و افزایش تعریق خصوصاً در ناحیه سر و گردن و به دنبال آن از دست دادن گرما، لرز را به همراه دارد.
کاهش سطح استروژن در بدن را که باعث اختلال در سیستم عصبی عروق و به اصطلاح وازوموتور است، علت این عارضه است. اختلالات وازوموتور اتساع غیرطبیعی عروق نواحی زیر جلدی و به دنبال آن افزایش تعریق و خارج شدن گرما از بدن است که باعث اختلال در سیستم عصبی عروق می شود.وی در ادامه بیان عوارض، به افسردگی و مشکلات ادراری اشاره کرد و گفت: استروژن باعث ترشح مخاطی در مجاری ادراری زنان است و هنگامی که سطح این هورمون در بدن کاهش یابد به دلیل خشکی در مجاری ادرار سوزش و تکرر ادرار ایجاد خواهد شد. به دلیل آن که یائسگی و عوارض آن به دلیل کاهش سطح استروژن در بدن رخ می دهد یکی از راههای درمانی، مصرف این هورمون به صورت مصنوعی است که HRT نام دارد. این روش به دلیل آن که در درمان گرگرفتگی و پوکی استخوان نقش بسزایی داشت سالها مورد استفاده قرار می گرفت ولی تقریباً به دنبال نتیجه گزارشی که WHO پیرامون درمان بیش از 5 سال زنان با HRT و افزایش ریسک ابتلا به سرطان پستان منتشر کرد از آن زمان به بعد درمان هورمونی استروژن بسیار محدودتر شد و امروزه کاربردهای کمی دارد.
10 تا 20 سال بعد از گذشت دوران یائسگی، فرد ممکن است دچار گرفتگی عروق وتصلب شرایین شود اگر در این دوران از نظر سطح قند و چربی خون تحت نظر باشد و رژیم غذایی مناسبی که در آن مصرف چربی و کربوهیدرات پایین باشد و … را رعایت کنند وسطح کلسترول و تری گلیسیرید خود را هر سال یک بار مورد بررسی قرار دهند و وزن متعادلی داشته باشند و حداقل 5 روز در هفته در حدود 60-45 دقیقه در روز پیاده روی داشته باشند و تحت نظر یک متخصص قلب قرار گیرند تا حدود زیادی می توانند بدون مصرف هورمون استروژن در کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی پیش روند.
اگر گرگرفتگی خفیف باشد با تغییر در نحوه زندگی و درجه حرارت محیط زندگی و ورزش و فعالیت می تواند کاهش یابد. ولی در صورتی که گرگرفتگی بسیار شدید باشد و در طول شبانه روز فرد چندین بار به آن دچار شود و باعث اختلال خواب و عملکرد روزانه شود در این موارد گرگرفتگی به درمانهای معمول جواب نداده و نیازمند هورمون درمانی است ولی این نوع روش برای مدت یک تا دو سال توصیه می شود و بعد از اتمام این دوره با کاهش دوز دارو، کم کم عوارض یائسگی نیز قطع می شود.
داروهای ضدافسردگی و مصرف سویا به دلیل وجود استروژن گیاهی در کاهش گرگرفتگی بسیار موثر است، مصرف سویا هیچ محدودیتی بر زنان ندارد و حتی می توانند به صورت قرص تجویز شد. به جز زنانی که مبتلا به سرطان پستان هستند و برای مصرف استروژن دچار محدودیت می باشند. به دلیل آن که پوکی استخوان در زنان هیچ علامتی ندارد و مثل یک بیماری خاموش عمل می کند و فقط با یک زمین خوردن بسیار عادی فرد دچار شکستگی می شود و به بیماری خود پی می برد، تأمین مصرف کلسیم روزانه چه از طریق طبیعی و چه از طریق مصرف روزانه قرص را توصیه کرد.وی گفت: 2 تا 3 لیوان شیر و 2 ظرف ماست در روز نیاز بدن را تأمین می کند ولی کسانی که توانایی مصرف مواد لبنی را به این اندازه ندارند در صورتی که منبع مصرف کلسیم را ندارند باید این ماده را همراه با ویتامین D به صورت قرص مصرف کنند و فعالیت مناسب ورزشی داشته باشند تا از بروز پوکی استخوان در این سنین جلوگیری شود. زیرا که عدم فعالیت باعث تشدید تخریب استخوان ها می شود.همچنین به زنانی که چند سال از سنین یائسگی آن ها می گذرد توصیه می شود که سنجش تراکم استخوان را انجام دهند، و در صورت مشاهده ضعف استخوان، علاوه بر کلسیم با تجویز پزشک متخصص از دارو های دیگری نیز استفاده کنند.
با استفاده از ژل های لوپریکانت و یا استفاده از ژلهایی حاوی استروژن می توانند این مشکل را برطرف کرده ، ولی حتماً مصرف این ژل ها باید تحت نظر متخصص انجام گیرد و از مصرف خودسرانه آن اجتناب کنند.وی در پایان در خصوص بیماران سرطان گفت: بیماران سرطانی به علت مصرف داروهای شیمی درمانی و داروهای هورمونی که ضد هورمون استروژن است ممکن است زودتر دچار یائسگی شوند و به خاطر وجود محدودیتی که در مصرف این هورمون دارند، نمی توانند از قرص ها، ژل ها و کرم های حاوی هورمون استروژن استفاده کنند و این گروه از زنان بیشتر با مشکلات یائسگی مواجه هستند ولی یائسگی در این افراد به عنوان یک عامل محافظتی در مواجه با سرطان پستان است. زیرا که در بدن بیماران مبتلا به این نوع سرطان تا حد امکان باید هورمون استروژن در سطح پایین نگه داشته شود تا خطر عود این بیماری کاهش یابد.
