فشار خون بالا سبب آسیب به کلیه (نارسایی کلیه)، چشم (اختلال بینایی)، قلب (سکته قلبی) و مغز (سکته مغزی) می‌شود. بر همین اساس است که فشار خون بالا بیماری خطرناکی به شمار می‌رود. لازم است بدانید که فشار خون بالا بدون علامت است و شاید تا زمانی که منجر به بروز عوارض نشود تشخیص داده نمی‌شود. برای پی بردن به فشار خون بالا باید به طور مرتب (هر سه سال یکبار) فشار خون را اندازه‌گیری کرد.
به طور کلی دلایل اصلی بروز فشار خون ناشناخته است اما مهم‌ترین عوامل خطر شناسایی شده برای این بیماری سن بالا، چاقی، سابقه خانوادگی ابتلا به فشار خون بالا، کم تحرکی، دیابت، مصرف زیاد نمک و الکل است. مواجهه با سرب موجود در هوای آلوده نیز می‌تواند موجب افزایش فشار خون شود. بهتر است بدانید با پیشگیری و کنترل این بیماری می‌توان از بروز عوارض و ناتوانی و مرگ و میر ناشی از آن به میزان قابل ملاحظه‌ای (44 درصد از سکته‌های قلبی و 25 درصد از بیماری عروق کرونر) کاست.
تعریف و طبقه‌بندی فشار خون بالا
برای اینکه خون در شریان‌های اعضای بدن جاری شود و مواد غذایی را به اعضای مختلف بدن برساند نیاز به نیرویی دارد که این نیرو فشار خون نام دارد و مولد آن قلب است. از آنجا که پمپ کردن خون توسط قلب به داخل شریان‌ها نبض‌دار است، فشار خون شریانی بین دو سطح حداکثر و حداقل در نوسان است. (سطح حداکثر یا سطح سیستولی در زمان انقباض قلب و سطح حداقل یا دیاستولی در زمان استراحت قلب به وجود می‌آید).
غالباً فشار خون را در شریان بازویی اندازه می‌گیرند. در هر فرد فشار خون را در دو سطح حداکثر و حداقل اندازه گیری می‌کنند. در زمانی که قلب منقبض می‌شود، فشار به حداکثر مقدار خود می‌رسد، این سطح را فشار ماکزیمم یا سیستولی می‌نامند. سطح مینیمم یا دیاستولی در زمان استراحت قلب که فشار خون به حداقل مقدار خود می‌رسد، به دست می‌آید. هر دو سطح فشار خون به صورت دو عدد کنار هم یا به صورت کسر بر حسب میلی متر جیوه نشان داده می‌شود.
فشار خون طبیعی: فشار ماکزیمم کمتر از 140 میلی متر جیوه فشار مینیمم کمتر از 90 میلی متر جیوه.
فشار خون بالا: فشار ماکزیمم مساوی یا بیش از 140 میلی متر جیوه و فشار مینیمم مساوی یا بیش از 90 میلی متر جیوه.
– برای افرادی که بیماری عروق کرونر قلب، دیابت و بیماری کلیوی دارند فشار ماکزیمم مساوی یا بیش از 130 و فشار مینیمم مساوی یا بیش از 85 به عنوان فشار خون بالا در نظر گرفته می‌شود.
به منظور پیشگیری از ابتلا به فشار خون بالا نکات زیر را در زندگی روزانه مورد توجه قرار دهید:
– اگر افزایش وزن دارید با رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی آن را کاهش دهید.
– خوراکی‌های سالم مانند سبزی‌ها، میوه‌ها، حبوبات و خوراکی‌های کم چرب میل کنید.
– کوشش کنید در حد امکان از میزان نگرانی‌های روزانه هر چه ممکن است بکاهید و شرایط سازگاری با محیط خود را فراهم کنید.
– مقدار مصرف نمک، الکل و کافئین را به حداقل ممکن برسانید.
کاهش وزن بدن و ورزش چه اثری در بهبودی بیماری فشار خون دارد؟
در اغلب افرادی که دچار افزایش وزن و چاقی هستند کاهش وزن سبب کاهش فشار خون می‌شود. ورزش و فعالیت بدنی نیز چون به کاهش وزن کمک می‌کند سبب پایین آوردن فشار خون می‌شود. همچنین به نظر می‌رسد که ورزش خود به تنهایی نیز سبب پایین آوردن فشار خون می‌شود.
چگونه مصرف نمک را کنترل کنیم؟
در بسیاری از افراد مصرف نمک زمینه افزایش فشار خون را فراهم می‌کند. بنابراین آنان که گرفتار افزایش فشار خون هستند نباید بیشتر از 5 تا 6 گرم نمک در روز مصرف کنند. این مقدار تقریبا برابر با یک قاشق چای خوری است. اما بیماران مبتلا به فشار خون بالا باید حتی از این مقدار هم کمتر نمک مصرف کنند که این مقدار را پزشک معالج برای این بیماران مشخص خواهد کرد.
– هرگز به غذای خود در سفره، نمک اضافه نکنید. هر نوشیدنی و یا غذای آماده‌ای که از فروشگاه می‌خرید حتما به میزان نمک موجود در آن که اکثرا به نام سدیم (Sodium) مشخص می‌شود، توجه کنید.
استرس چه اثری در افزایش فشار خون دارد؟
استرس هم ممکن است سبب افزایش فشار خون شود. به این ترتیب باید کوشش کنید که آنچه را که سبب استرس در شما می‌شود تا آنجا که ممکن است برطرف کنید و اگر نتوانستید از پزشک خود کمک بگیرید. در این جا یادآوری می‌شود که برطرف کردن استرس و داشتن آرامش خاطر نه تنها در درمان بیماری فشار خون بلکه در درمان هر بیماری دیگری موثر است.
رژیم غذایی در بیماران با فشار خون بالا
کاهش وزن و حفظ وزن طبیعی از ارکان اساسی هر برنامه طراحی شده جهت مقابله با فشار خون هستند. تحقیقات نشان داده است که افراد مبتلا به فشار خون بالا باید مصرف سدیم را کاهش دهند. پتاسیم و کلسیم می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند. موز، زردآلو، انجیر، گریپ فروت، هلو، انگور و آلو میوه‌هایی سرشار از پتاسیم هستند که در کاهش فشار خون بالا موثرند. سیب زمینی، سیر، بروکلی، کدو سبز، قارچ و گوجه فرنگی و سبزی نیز سرشار از پتاسیم هستند. حبوبات نیز از این مواد غنی می‌باشند. مرکبات، توت‌ها و سبزی‌های دارای برگ سبز، منابع خوب ویتامین ث هستند. دریافت کم این ویتامین با فشار خون بالا ارتباط دارد. خوردن گوشت‌های سفید مانند مرغ و ماهی طبخ شده بدون نمک برای افراد دچار فشار خون بالا توصیه می‌شود. برای معطر کردن گوشت می‌توان از سبزی‌های معطر، ادویه‌ها و میوه‌ها استفاده کرد. ماهی را نیز می‌توان با شوید، فلفل قرمز یا سیاه، مرکبات، سس‌های خانگی بدون نمک یا سایر سبزی‌ها معطر کرد. مصرف ماهی‌های با اسیدهای چرب مفید از قبیل حلوا، قزل آلا و قباد حداقل دوبار در هفته توصیه می‌شود.
از چه غذایی باید پرهیز کرد؟
افرادی که از فشار خون بالا رنج می برند باید از خوردن غذاهایی مانند: سوسیس، کالباس، کنسرو گوشت، ماهی دودی یا کنسرو شده، سس‌ها و کنسرو لوبیا که سرشار از سدیم هستند، پرهیز کنند. در طبخ به جای کره و روغن جامد نباتی بهتر است از روغن زیتون، سویا و کانولا استفاده کرد. مواد حاوی کافئین از قبیل قهوه، نوشابه‌های کولا و شکلات سبب افزایش فشار خون می‌شوند و باید در حد اعتدال مصرف شوند.
