موارد و مقدار مصرف:
الف) آکنه شدید ندولی سرسخت مقاوم به درمان.
بزرگسالان و نوجوانان: از راه خوراکی، مقدار mg/Kg/day 2-0.5 در دو مقدار منقسم به مدت 20-15 هفته مصرف می شود. برای جذب بهتر با غذا تجویز شود.
ب) اختلال کراتینیزاسیون مقاوم به درمان مرسوم، جلوگیری از سرطان پوست.
بزرگسالان: مقدار مصرف بر حسب بیماری و شدت اختلال متفاوت است؛ مقادیر تا mg/Kg/day 4-2 مصرف شده است. مطالب مقالات جدید در این رابطه ملاحظه شود.
پ) سرطان سلول اسکواموس سر و گردن.
بزرگسالان: مقدار mg/m2 100-50 مصرف می شود.
موارد منع مصرف و احتیاط:
موارد منع مصرف: حساسیت به دارو یا هر یک از اجزاء فرمولاسیون، حساسیت به پارابنها، ویتامین A، یا دیگر رتینوئیدها، بارداری.
موارد احتیاط: دارو باعث اختلال شنوایی می شود که گاهی موارد بعد از قطع آن نیز ادامه دارد. در صورت بروز اختلال شنوایی و وزوز در گوش مصرف دارو را قطع کنید.
دارو باعث کاهش دانسیته استخوان می شود. استئوپروز، استئوپنی و شکستگی به دنبال مصرف گزارش شده است. در بیمارانی که از لحاظ ژنتیکی مستعد اختلالات استخوانی اند یا داروهایی مصرف می کنند که باعث این حالات می شود با احتیاط مصرف شود.
هایپراستوز و زود بسته شدن اپیفیز استخوان به دنبال مصرف دارو گزارش شده است.
مواردی از بیماریهای التهابی روده با مصرف دارو رخ داده، در صورت بروز دردهای شکمی، خونریزی رکتال و اسهال شدید مصرف دارو را قطع کنید.
اختلالات بینایی، کدر شدن قرنیه و کاهش دید شب، از جمله عوارض چشمی دارو است.
رتینوئیدها باعث عارضه سودوتومور سربری (افزایش خوش خیم فشار داخل مغز) بخصوص در کودکان می شوند. مصرف همزمان داروهای دیگر (مانند تتراسیکلین ها) این خطر را افزایش می دهد. علائم اولیه شامل ادم پاپی، سردرد، تهوع، استفراغ و اختلالات بینایی می باشد. در صورت بروز ادم پاپی مصرف دارو را قطع کنید.
دارو می تواند باعث افسردگی، سایکوز، رفتارهای تهاجمی و تغییرات خلقی شود. موارد نادری از افکار خودکشی و خودکشی حین مصرف گزارش شده است. بیماران باید بدقت از نظر علائم افسردگی و افکار خودکشی بررسی شوند. در این موارد قطع دارو به تنهایی کافی نیست و باید بررسی های بیشتر صورت گیرد. در بیماران با سابقه اختلالات روانپزشکی با احتیاط مصرف شود.
در بیماران دیابتی باعث اختلال در قند خون می شود لذا با احتیاط به کار رود.
در بیمارنی که تری گلیسرید بالا دارند با احتیاط به کار رود. به ندرت مواردی از پانکراتیت حاد گزارش شده است. در صورت بروز هایپرتری گلیسریدمی شدید و علائم پانکراتیت مصرف دارو را قطع کنید.
مصرف همزمان با تتراسیکلین ها خطر سودوتومور سربری (افزایش خوش خیم داخل مغز) را افزایش می دهد، لذا همزمان با هم نباید به کار روند.
ایمنی و اثربخشی دارو در کودکان زیر 12 سال اثبات نشده است.
بیماران بهتر است حین درمان و یک ماه بعد از خاتمه آن از اهداء خون خودداری کنند. چون ممکن است خون اهدایی برای یک فرد باردار استفاده شود.
به دلیل اثرات احتمالی تراتوژنیک دارو تمام بیماران (زن و مرد) و کسانی که به نوعی مسئولیت تجویز دارو را دارند، باید از خطرات آن آگاه بوده و تحت شرایطی (تشکیل پرونده و فرم رضایت) دارو تجویز شود. در خانمهای باردار یا کسانی که احتمال باردار شدن آنها حین درمان وجود دارد، دارو را تجویز نکنید. بیماران حتماً باید از دو روش ضدبارداری حین درمان استفاده کنند.
بهتر است بعد از دو بار نتیجه منفی تست بارداری درمان شروع شود. روش مؤثر پیشگیری از بارداری باید از یک ماه قبل تا یک ماه بعد از خاتمه درمان استفاده شود. تجویز نسخه باید برای دوره های یک ماهه باشد و تست بارداری هر ماه تکرار شود.
عوارض جانبی:
اعصاب مرکزی: سردرد، خستگی، تومور کاذب مغزی (زیادی فشار خون خوش خیم درون جمجمه)، افسردگی، سایکوز، افکار خودکشی، خودکشی.
پوست: شیلوزیس، بثورات پوستی، خشکی پوست، پوسته پوسته شدن پوست صورت، پوسته پوسته شدن کف دست و انگشتان پا، عفونت پوستی، حساسیت به نور، التهاب و پوسته پوسته شدن لبها، خارش، شکنندگی.
چشم، گوش، حلق و بینی: التهاب ملتحمه، رسوب بر روی قرنیه، خشکی چشم، اختلالات بینایی، خون دماغ، خشکی بینی.
دستگاه گوارش: نشانه های غیر اختصاصی گوارشی، خونریزی و التهاب لثه، تهوع، استفراغ، بی اشتهایی، خشکی دهان، درد شکم، پانکراتیت حاد، بیماری التهابی روده.
خون: کم خونی، افزایش تعداد پلاکتها.
کبد: افزایش غلظت AST، ALT و آلکالین فسفاتاز.
سایر عوارض: زیادی تری گلیسرید خون، درد عضلانی – اسکلتی (استخوانی شدن بیش از حد اسکلتی)، خشکی غشاهای مخاطی، پتشی، شکننده شدن ناخن، نازک شدن مو، زیادی قند خون، کلسیفیکاسیون تاندونها، کاهش دانسیته استخوان، زود بسته شدن اپی فیز استخوانها، رابدومیولیز.
مسمومیت و درمان:
تظاهرات بالینی مصرف بیش از حد دارو نادر هستند و عبارتند از عوارض جانبی شدت یافته.
تداخل دارویی:
در صورت مصرف همزمان با صابونها و پاک کنندههای طبی، داروهای پوسته ساز (مانند بنزوئیل پراکسید و رزورسینول)، و فرآورده های حاوی الکل اثر خشک کننده تجمعی خواهد داشت.
مصرف همزمان با فرآورده های ویتامین A ممکن است اثر سمّی تجمعی داشته باشد.
تتراسیکلین‌ها ممکن است خطر بروز تومور کاذب مغزی را افزایش دهند.
قرصهای جلوگیری از بارداری حاوی پروژسترون (بدون استروژن) روش مؤثری برای پیشگیری از بارداری حین مصرف این دارو نیستند، از روشهای دیگر (یا اضافی) استفاده شود.
مصرف همزمان با فنی توئین ریسک استئومالاسی ناشی از دارو را افزایش می دهد.
مصرف همزمان فرآورده های حاوی ویتامین A اثرات توکسیک دارو را تشدید می کند. همزمان با هم استفاده نکنید.
مکانیسم اثر:
اثر ضد آکنه: مکانیسم دقیق اثر این دارو مشخص نیست. ایزوترتینوئین اندازه و فعالیت غده های چربی و در نتیجه ترشح آنها را کاهش می دهد و همین بهبود سریع بالینی را توجیه می کند. کاهش پروپیونی باکتریوم آکنه در فولیکول ها به عنوان اثر ثانوی کاهش مواد تغذیه ای بروز می کند.
اثر کراتینیزه کردن: ایزوترتینوئین اثر ضد التهاب و کراتینیزه کردن دارد. مکانیسم این اثر مشخص نیست.
نکات قابل توصیه به بیمار:
1- جویدن آدامس ممکن است خشکی دهان را برطرف کند.
2- در مرحله اول درمان ممکن است وضع آکنه بدتر شود. در صورت تحریک شدید پوست به پزشک اطلاع دهید.
3- از دادن خون یا باردار شدن طی درمان با این دارو و 30 روز بعد از قطع مصرف دارو خودداری کنید.
4- از آنجا که دارو باعث کاهش دید چشم در شب می‌شود به هنگام رانندگی در شب باید احتیاط کنید.
5- از خرد کردن کپسول خودداری کنید.
6- از مصرف ویتامینهای مکمل حاوی ویتامین A طی مصرف این دارو خودداری کنید.
7- دارو ممکن است موجب حساسیت به نور شود. به مدت طولانی زیر نور آفتاب یا چراغ نمانید.
8- مصرف الکل به دلیل افزایش تری گلیسرید بهتر است قطع شود.
نکات قابل توصیه برای بیماران زن:
1- ایزوترتینوئین یک تراتوژن قوی است و نباید در خانمهایی که قصد بارداری یا امکان باردار شدن طی مصرف آن را دارند، تجویز شود. به بیمار یا اطرافیان او در مورد عوارض شدید جنینی این دارو، به طور کامل اطلاعات داده شود. پس از شروع درمان از بیمار رضایت نامه گرفته شود.
2- استفاده از روشهای مطمئن جلوگیری از بارداری در خانمهایی که به لحاظ جنسی فعال هستند توصیه اکید شده است.
3- پیش از شروع درمان، باید از باردار نبودن بیمار با انجام آزمون خونی بارداری اطمینان یافت.
4- وضعیت بیمار هر ماه پیگیری شود. در هر نوبت نباید دارو را برای بیش از 6 هفته تجویز کرد. آزمون بارداری هر ماه تکرار شود.
مصرف در کودکان: ایمنی و اثر بخشی در کودکان زیر 12 سال اثبات نشده است.
مصرف در شیردهی: ترشح این دارو در شیر مشخص نیست. شیردهی در دوران مصرف این دارو توصیه نمی شود.
فارماکوکینتیک:
جذب: از دستگاه گوارش به سرعت جذب می شود. اوج غلظت طی سه ساعت و اوج غلظت متابولیت 4- اکسو – ایزوترتینوئین آن طی 20-6 ساعت حاصل می شود. حدود درمانی این دارو مشخص نشده است.
پخش: به طور گسترده انتشار می یابد. در حیوانات، در اکثر اعضا یافت شده و از جفت عبور می کند. در انسانها، میزان عبور از جفت و ترشح آن در شیر مشخص نیست. 9/99 درصد به پروتئین و عمدتاً به آلبومین پیوند می یابد.
متابولیسم: در کبد و احتمالاً در دیواره روده متابولیزه می شود. متابولیت عمده آن 4- اکسو – ایزوترتینوئین است. ترتینوئین و 4- اکسو – ترتینوئین در خون و ادرار نیز یافت می شود.
دفع: روند دفع آن کاملاً مشخص نیست، هر چند معلوم شده مسیرهای کلیوی و صفراوی مورد استفاده قرار می گیرند.
اشکال دارویی:
Capsule: 10, 20mg
Gel: 0.05%
اطلاعات دیگر:
طبقه بندی فارماکولوژیک: مشتق رتینوییک اسید.
طبقه بندی درمانی: ضد آکنه، تثبیت کننده کراتینیزاسیون.
طبقه بندی مصرف در بارداری: رده X
نام‌های تجاری: A-Cnotren , Decutan, Isotret Hexal,Oratane
ملاحظات اختصاصی:
درمان معمولاً 20-15 هفته طول می کشد و دوره دوم درمان حداقل 8 هفته پس از قطع مصرف دارو شروع می شود.
عدسی های تماسی طی درمان ممکن است سبب بروز ناراحتی شوند؛ مصرف اشکهای مصنوعی توصیه می شود.
برای جلوگیری از ناراحتی گوارشی دارو با غذا و یا بلافاصله بعد از غذا و همراه یک لیوان آب مصرف شود.
مشکلات بینایی به دقت پیگیری شود.
به دلیل بروز استئوپروز و سایر مشکلات استخوانی حین درمان از دوز و مدت توصیه شده تجاوز نکنید.
اثر بر آزمایشهای تشخیصی:
دارو باعث افزایش کراتین کیناز، AST، ALT، آلکالین فسفاتاز، تری گلیسرید، HDL و کلسترول شده، سطح هموگلوبین و هماتوکریت کاهش می یابد. تعداد پلاکتها ممکن است افزایش یابد. سرعت سدیمانتاسیون گلبولهای قرمز افزایش می یابد.
