دیابت چه بلایی سر چشم ها می آورد

احتمالاً همه دیابتی ها این را می دانند که بیماری شان در بلندمدت، تهدیدی برای سلامت چشم شان است، ولی به احتمال زیاد، بیشترشان نمی دانند که دیابت یکی از چهار علت اصلی نابینایی در دنیاست.

دیابت می تواند باعث بروز آب مروارید، آب سیاه و خون ریزی های عروقی در چشم شما شود. پس برای پیشگیری از این عوارض و مقابله با آن ها باید به فکر بود و اقدام کرد.

میزان شیوع عوارض دیابت با مدت زمان ابتلا به این بیماری، سن بیمار، میزان کنترل قند خون و ژنتیک افراد رابطه مستقیم دارد.

معمولا قند بالا باعث مختل شدن عملکرد سلول های بدن می شود و در مراحل انتهایی، در چشم ایجاد خون ریزی می کند و کار به لیزر عروق خون ریزی کننده می رسد. در این مرحله، دیابت مشکلات چشمی و کلیوی زیادی ایجاد می کند.

بر اثر خرابی عروق چشمی، عروق خزه مانند ریز و نابجایی در چشم رشد می کنند که به راحتی پاره شده و خون ریزی های بدی ایجاد می کنند و به طور کامل دید فرد را می گیرند.

بهترین کار این است که بیمار، قند خونش را بدون تغییر در یک حد مطلوب نگه دارد. اکثر مردم فکر می کنند که اگر قند خون ناشتای آنها نزدیک به 100 شود، دیگر مشکلی ندارند، ولی این طور نیست.

طبق جدیدترین مطالعات، قند خون باید کمترین نوسان (تغییر) را داشته باشد؛ یعنی شخص باید قند غیرناشتای خودش را نیم ساعت، دو ساعت و چهار ساعت پس از غذا بررسی کند تا یک رفتار غذایی و دارویی مشخص به دست آورد و قند خونش هیچ وقت بالای 200 نرود.

با توجه به شیوع بالاى دیابت در جامعه و گرفتارى چشم به عنوان یکى از ارگان هاى هدف در این بیمارى، مطلب ذیل به شکل پاسخ به سئوال هاى شایع تهیه گردیده است تا خوانندگان محترم را از عوارض چشمى این بیمارى، نحوه مقابله و درمان هاى شایع آن تا حدى آگاه سازد.

بیمارى دیابت روى چشم و بینایى به طرق مختلف تاثیر مى گذارد از جمله ایجاد اختلال در بینایى، کاتاراکت (آب مروارید) در سنین پایین، آب سیاه (گلوکوم)، تاثیر روى عصب بینایی، فلج موقت عضلات خارج چشمى و دوبینى. ولى مهم ترین و شایع ترین این عوارض، تاثیر روى پرده چشم (شبکیه) است.

بیمارى دیابت بر روى عروق پرده چشم تاثیر گذاشته و باعث خونریزى در پرده چشم و نشت مواد داخل رگ به روى شبکیه (ایجاد ورم پرده چشم) و در نهایت سبب به وجود آمدن عروق جدید روى پرده چشم مى شود. این عروق جدید نیز مى توانند سبب خونریزى در داخل حفره چشم شوند.

هر چقدر که مدت زمان ابتلا به دیابت بیشتر باشد، بروز ضایعات در چشم بیشتر است، طورى که 80 درصد افرادى که 15 سال یا بیشتر از ابتلا به دیابت آنها مى گذرد، درجاتى از درگیرى شبکیه را دارند. سایر عوامل خطر براى بروز این ضایعات در چشم شامل فشار خون بالا، کم خونى (آنمى)، بیمارى هاى کلیوى، حاملگى و افزایش چربى هاى خون است.

درمان قاطع براى پیشگیرى از این ضایعات وجود ندارد، ولى ثابت شده است که کنترل دقیق قند خون مى تواند بروز این ضایعات را به تعویق بیندازد.

علاوه بر کنترل دقیق قند خون، انجام ورزش منظم، کنترل فشار خون، حفظ وزن مناسب بدن و پرهیز از استعمال دخانیات هم مى توانند به جلوگیرى از بروز عوارض چشمی دیابت کمک کنند.

نکته مهم این است که در مراحل ابتدایى درگیرى چشم در دیابت، هیچ علامت خاصى وجود ندارد و کاهش دید جزء علائمى است که در مراحل پیشرفته بیمارى دیده مى شود. به همین علت لازم است که معاینات منظم توسط چشم پزشک صورت بگیرد، زیرا تشخیص به موقع و درمان سریع مى تواند از پیشرفت ضایعات جلوگیرى کرده و بینایى بیمار را حفظ کند.

در مواردى که دیابت نوع دو در سن بالای 35 سال وجود دارد، در همان بدو تشخیص دیابت، معاینات چشمى لازم است و در صورتى که دیابت نوع اول باشد (سن زیر 35 سال) 10 سال پس از تشخیص دیابت، اولین زمان معاینه خواهد بود و در هر دو مورد، در صورتى که علائمی دال بر گرفتارى شبکیه وجود نداشته باشد، معاینات باید هر سال انجام شود و در صورتى که ضایعاتى در سطح شبکیه توسط چشم پزشک مشاهده شود، بنا به صلاحدید پزشک هر 4 تا 6 ماه یک بار این معاینات تکرار خواهد شد. در هر بار معاینه براى دیدن کامل پرده چشم (شبکیه) از قطره هاى مخصوص استفاده مى شود که مردمک (سیاهى) چشم را بزرگ تر از حد معمول مى کند و دید چشم مدت 4 تا 6 ساعت مختل خواهد بود.

مهم ترین تستى که در جریان دیابت ممکن است انجام شود آنژیوگرافى است که بر خلاف آنژیوگرافى قلب، روش ساده اى است، به طورى که ماده فلورسئین در یکى از رگ هاى روى دست (ساعد یا بازو) تزریق مى شود و سپس دوربینى که در جلوى چشم بیمار قرار گرفته است، عکس هایى را از روى سطح شبکیه مى گیرد. این کار به پزشک کمک مى کند که متوجه شود چه نواحى اى از شبکیه را مى تواند با لیزر درمان کند.

یکى از درمان هاى مهم و اصلى براى دیابت، انجام لیزر براى عوارض دیابت روى شبکیه است. لیزر براى مواردى انجام مى شود که یا تورم شدیدى در ناحیه لکه زرد چشم وجود دارد، و یا عروق خونى زیادى بر روى سطح شبکیه تشکیل شده است. نکته مهم در این قسمت این است که لیزر غالبا باعث افزایش دید نمى شود و انجام لیزردرمانى غالبا براى حفظ بینایى است و مى تواند سبب جلوگیرى از نابینایى در 80 درصد از بیماران شود.

در مواردى که خونریزى شدید در داخل کره چشم وجود داشته باشد و یا عروق جدید سبب ایجاد پارگى و جداشدگى پرده چشم شده باشد، انجام عمل جراحى (ویتروکتومى) به بهبود بینایى چشم کمک مى کند.

انجام لیزردرمانى به شکل سرپایى است، یعنى نیازى به بسترى شدن یا ناشتا بودن بیمار ندارد. بیمار پس از آن که مردمک چشم توسط قطره هاى مخصوص باز شد، پشت دستگاهى مى نشیند و غالبا یک لنز خاص روى چشم بیمار قرار مى گیرد و دوز خاصى از نور لیزر به داخل کره چشم تابیده مى شود. در این موارد بیمار معمولا درد کمى احساس می کند و از حرکت چشم ها حین این درمان باید خوداری کند.

لیزردرمانى عوارضى مثل کاهش دید محیطى، اختلال در دید رنگ و کاهش دید در شب را دارد. گاهى نیز سبب کاهش دید مرکزى مى شود که اغلب موقتی است. از آنجایى که هیچ درمانى بدون عارضه نیست، باید در نظر داشت که خطرات ناشى از لیزر به مراتب کمتر از زمانى است که هیچ درمانى صورت نگیرد.

در مواردى که عروق تازه ی ایجاد شده سبب خونریزى در داخل کره چشم و یا جداشدگى پرده چشم شوند، نیاز به جراحى خاصى است که به آن ویتروکتومى مى گویند.

در پایان یادآور مى شویم که باید با معاینات دوره اى منظم توسط چشم پزشک، از کاهش دید در بیماری دیابت، جلوگیرى کرد.