مثانه عضوی کیسه مانند است که درون لگن قرار گرفته و وظیفه آن نگهداری ادراری است که از کلیه ها و از طریق لوله حالب به درون آن تراوش می شود. این عضو توخالی توسط عضلات نگهدارنده در مکان مناسبی قرار می گیرد و اگر به هر دلیلی این عضلات نگهدارنده آن توانایی خود را از دست بدهند، مثانه از مکان خود جابه جا شده و مشکلاتی برای فرد پدید می آورد. نام این بیماری افتادگی مثانه است، اما چرا مثانه دچار افتادگی می شود و علائم این بیماران چیست و مهم تر این که چگونه می توان این بیماری را درمان کرد. برای پاسخ به پرسش های گفته شده با دکتر حسین کرمی، فوق تخصص کلیه و مجاری ادراری و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این باره گفت وگو کردیم.
افتادگی مثانه و مشکلات آن
مثانه هر فرد سلول های هوشمندی دارد. وقتی مثانه به حجم خاصی از پرشدگی رسید، این سلول ها به طور خودکار فعال شده و به مغز اطلاع می دهند و درک دفع ادراری را فعال می کنند. سپس مرکز کنترل ادرار دستور دفع ادرار را صادر می کند. البته مثانه سلول های دیگری به نام سلول های پمپاژ نیز دارد و این سلول ها به طور خودکار منقبض شده و گردن مثانه را باز کرده و ادرار تخلیه می شود. نکته مهم این که مثانه هر فرد اسفنکتری دارد که همیشه بسته است و هنگام پر شدن مثانه، از بیرون آمدن ادرار جلوگیری می کند. در طول زمان پر بودن، دریچه بسته می ماند تا وقتی که مغز دستور تخلیه بدهد، ولی وقتی مثانه جابه جا می شود، این عملکرد به هم می خورد و یکی از مهم ترین مشکلات این بیماران این است که دیگر نمی توانند ادرار خود را نگه دارند.
دلایل افتادگی مثانه
در حالت طبیعی قسمت قدامی دیواره واژن در زنان موجب حفظ مثانه در جایگاه خودش می شود. وقتی این دیواره تحت فشار قرار می گیرد، عضلات کش آمده و شل می شوند و نقش حمایتی شان از مثانه از بین می رود. یکی از مهم ترین علل، زایمان های متعدد طبیعی است که باعث می شود مثانه به داخل واژن بیفتد. در زایمان های دوقلو و زایمان های سخت این احتمال بالا می رود، اما این تنها علت نیست؛ زنان یائسه نیز در معرض این اختلال قرار دارند؛ زیرا هورمون استروژن در بدن باعث می شود عضلات قوام و استحکام خوبی داشته باشند. با قطع استروژن، عضلات همه نقاط بدن ازجمله قسمت قدامی واژن شل شده و افتادگی مثانه در زنان یائسه دیده می شود. علت دیگر ژنتیکی است. برخی افراد به طور ژنتیکی دچار یائسگی زودرس می شوند یا تعدادی نیز به طور مادرزادی عضلات کف لگنشان شل است. زور زدن و یبوست مزمن هم فشار زیادی به عضلات وارد می کند. افراد مبتلا به آسم یا کسانی که دچار سرفه های مزمن هستند نیز ممکن است دچار افتادگی مثانه شوند. برداشتن اجسام سنگین هم فشار زیادی به لگن وارد می کند و افرادی که مشاغل سخت و سنگین دارند بیشتر به این بیماری مبتلا می شوند.
انواع افتادگی مثانه از لحاظ شدت
در افتادگی مثانه، مثانه به داخل واژن هل داده می شود و از نظر شدت به چهار درجه تقسیم می شود.
نوع اول
هنگام معاینه کمی از مثانه داخل واژن لمس می شود.
نوع دوم
قسمت بیشتری از مثانه وارد واژن می شود و تقریبا نصف آن را اشغال می کند
نوع سه
مثانه تا پایین واژن لمس می شود.
نوع چهار
مثانه کاملا از دهانه واژن بیرون زده و گاه خود بیمار آن را به داخل می برد و با یک زور زدن ساده به حالت قبل برمی گردد. هر چه نوع افتادگی شدیدتر باشد، احتمال بروز عفونت های واژن نیز بالاتر می رود.
علائم افتادگی مثانه چیست؟
اولین علامت، احساس فشاری است که فرد در ناحیه واژن خود حس می کند و هنگامی که به آن دست می زند مانند یک توپ گرد و کوچک است. این افراد هنگام مقاربت نیز احساس ناراحتی و درد می کنند. از علامت های بسیار شایع نیز بی اختیاری ادراری است و فرد با یک عطسه، سرفه یا خنده به طور ناگهانی ادرار دفع می کند و یکی دیگر از علامت ها، عفونت های ادراری عودکننده است؛ زیرا مثانه کاملا تخلیه نمی شود و ادرار باقی مانده باعث تجمع باکتری و عفونت می شود.
یک توصیه ورزشی به نام کیگل
ابتدا بهتر است به همه خانم ها در این زمینه اطلاعات کافی بدهیم. همه زنان پیش از ازدواج و قبل از این که زایمان کنند، باید ورزش عضلات کف لگن را انجام دهند تا عضلاتشان قوی شود. این ورزش، کیگل نام دارد که ورزش بسیار ساده و بدون هزینه ای است و هر فرد می تواند هنگام انجام کارهای روزمره، در محل کار یا حتی هنگام خواب این ورزش را انجام دهد به این صورت که عضلات کف لگن را منقبض کرده و هر بار به مدت ۵ ثانیه در همان حالت نگه دارند. این ورزش باید حداقل ۱۵ تا ۲۰ بار در روز تکرار شود.
چه کسانی باید جراحی کنند و آیا بعد از جراحی به طور کامل بهبود می یابند؟
درافتادگی مثانه از نوع متوسط به بعد، جراحی ضرورت می یابد. البته جراحی امروزه با لاپاروسکوپی انجام می شود یعنی بدون این که شکم بیمار باز شود، عضلات به بالا کشیده می شود. البته نوع جراحی با نظر پزشک انتخاب می شود و همه بیماران را می توان با یکی از روش ها درمان کرد.
این بیماری بیشتر مختص خانم هاست، یعنی آقایان به آن مبتلا نمی شوند؟
در مردان نیز این بیماری دیده می شود، ولی بسیار نادر است چون مثانه مردان نسبت به زنان کمی داخل تر قرار گرفته است. البته بندرت و در برخی بیماری های زمینه ای به نام پرومبلی افتادگی مثانه در جنس مرد دیده می شود. از مشخصات این بیماری شل بودن همه عضلات بدن است که کف لگن نیز جزو آن است.
