تشخیص بیماری ها از روی تغییرات ناخن
ناخن ها زبان گویای برخی از بیماری ها هستند، بنابراین هر مشکلی که در سطح ناخن ایجاد، می تواند هشداری برای ابتلا به یک بیماری خاص باشد.ناخن ها شکل دیگری از پوست هستند که از یک پروتئین مرده، شفاف و سخت به نام کراتین ساخته شده اند. ناخن ها از سلول های زایای ناخن تولید میشوند. این سلولها در قسمت ابتدایی ریشه ناخن قرار دارند و فعالیت آنها باعث ساختن ناخن می‌شود بنابراین سلامت سلولهای زایای کراتین، آسیب ندیدن و رسیدن مواد غذایی کافی به آنها مهمترین عوامل برای داشتن ناخن هایی سالم و زیباست. اما هر عاملی که موجب اختلال در تولید سلولهای زایا شود، قطعا مشکلات ناخن را فراهم خواهد کرد. مشکلات ناخن بخصوص در بین خانم ها متعدد است که در اینجا به شایعترین آنها اشاره میکنیم.
بیماریهای ناخن به دو دسته کلی تقسیم بندی میشوند. دسته اول بیماری هایی هستند که باعث تغییر در شکل ناخن میشوند و دسته دوم بیماریهایی هستند که تغییر رنگ ناخن ها را به همراه دارند. هر کدام از این دو دسته، علل و عوامل مختلف و بیماریهای مختلفی را در خود جای میدهند. اما از مهمترین و شایعترین مشکلات ناخن میتوان به ایجاد شیارهای طولی و عرضی در ناخن، شکنندگی، گوشه کردن، گود شدن، ضخیم شدن ناخن اشاره کرد.
شیارهای طولی در ناخن
در این بیماری خطوطی شبیه شیار در طول ناخن ایجاد می‌شود. این خطوط در بسیاری موارد طبیعی است و به نسبت های بسیار خفیف در افراد زیادی دیده می‌شود ولی اگر این خطوط عمیق یا برجسته و بارز شوند و در تمام ناخنها وجود داشته باشند در آنصورت نشاندهنده بیماری های جدی تری خواهند بود و بیمار باید حتما برای درمان به پزشک مراجعه کند تا از تخریب و تغییر شکل ناخن هایش پیشگیری نماید.
اگر شیار عمودی فقط روی یک ناخن ایجاد شده باشد بیشتر ناشی از تروما یا ضربه فیزیکی خواهد بود. ضربه هایی که به ناخن ها وارد می‌شود حتما نباید شدید باشند بلکه ضربات خفیف مکرر و دائمی هم می توانند چنین مشکلاتی ایجاد کنند.
شیارهای عرضی در ناخن
این شیارها به صورت عرضی روی ناخن ها ایجاد میشوند و علت این مشکل هم در اغلب موارد ضربه است. اما هر عاملی که باعث توقف یا کم شدن فعالیت سلول های زایای ناخن شود میتواند این مشکل را ایجاد کند. بیماری های تب دار شدید و مصرف برخی داروها از جمله داروهای شیمی درمانی میتواند باعث بروز شیار عرضی روی ناخنها شود. بنابراین وجود این علامت هشداری است برای اینکه بیمار حتما به پزشک مراجعه کند تا علت واقعی آن مورد بررسی قرار بگیرد. شیارهای عرضی معمولا با رشد ناخن برطرف میشوند.
ناخن های شکننده
شکنندگی ناخن با خشکی پوست در ارتباط است و چون خانم ها بیشتر در معرض عواملی هستند که خشکی پوست را تشدید میکند بیشتر هم دچار این مشکل میشوند. این عوامل شامل کار بیش از حد با آب و مواد شوینده بدون استفاده از دستکش، استفاده زیاد از مواد آرایشی بخصوص انواع لاکها یا پاک کننده ها به دلیل وجود مواد تحریک کننده در آنها و … است. البته استعداد ژنتیکی افراد هم در تشدید این ضایعات بی تاثیر نیست. برخلاف باور عمومی در جامعه، کمبود مواد مغذی در بدن باعث ایجاد مشکل یا شکنندگی در ناخن ها نمیشود. آنچه به ناخن ها آسیب می رساند بیشتر عوامل محیطی است. استفاده از دستکش هنگام کار کردن و کرم های مرطوب کننده در بهبود این مشکل موثر خواهند بود.
جدا شدن ناخن از بستر
انیکولیز نام دیگر جدا شدن ناخن از بستر خود است. این مشکل در برخی از بیماری های سیستمیک دیده می‌شود. اگر تعداد ناخن های درگیر بیش از 2 تا 3 مورد باشد، بیماری های جدی و مهمی مطرح خواهد بود که حتما لازم است برای درمان آنها به پزشک مراجعه کرد. اما بیشتر مواقع فقط یکی از ناخن ها و آن هم معمولا ناخن های بزرگ در شست پا به دلیل وجود عوامل محیطی از جمله فشار زیاد کفش دچار این عارضه میشوند.
بلند کردن زیاد ناخن ها هم آنها را مستعد ضربه های مختلف و حتی جدا شدن ناخن از بستر خود میکند. گاهی اوقات تمیز کردن های مکرر و شدید ناخن که با عنوان پدیکور و مانیکور شناخته میشوند ممکن است باعث ایجاد مشکل در ناخن ها شوند. اما یکی از دلایل شایع جدا شدن ناخن از بستر بخصوص اگر در تعداد زیادی از ناخن ها اتفاق بیفتد، ابتلا به پسوریازیس ناخن است. این بیماری میتواند با سایر علائم پوستی یا سابقه مثبت در خانواده بیمار همراه باشد.
برخی اوقات جدا شدن ناخن از بستر خود با تغییر رنگ زرد، سفید یا سبز هم همراه است. در این شرایط باید عوامل مختلف عفونی را نیز در بیمار بررسی کرد.
گود شدن ناخن ها
گود شدن یا حفره دار شدن ناخن ها مشکل شایعی است. حفره ها معمولا به دو صورت دیده میشوند. گاهی بسیار سطحی، منظم و یک شکل هستند و به علت اگزماهای سطحی و برخی بیماری های خودایمنی که روی پوست تظاهر پیدا میکنند ایجاد میشوند. مثل ریزش موی سکه ای یا آلوپشی آرهآتا که تظاهرش روی ناخنها به شکل حفره است.
اگر علت گودی ناخن، اگزما باشد با درمان های موضعی میتوان به مرور زمان آن را درمان کرد. اما گاهی هم حفره ها بسیار عمیق و بدشکل هستند و باعث نازیبا شدن ناخن ها و دست ها می شوند. ابتلا به بیماری صدف یا پسوریازیس یکی از علل ایجاد این مشکل است. در اینصورت مراجعه به یک متخصص پوست برای بررسی و درمان گودی های عمیق الزامی است.
از بین رفتن ماهک ناخن
ماهک ناخن منطقهای هلالی شکل در ریشه ناخن است که معمولا از زیر صفحه ناخن دیده می‌شود. این منطقه محل تجمع سلول های زایای ناخن است. گاهی اوقات با آسیب هایی که هنگام تمیز کردن ناخن و اقدامات زیبایی رخ می دهد به ماهک ناخن و سلولهای زایا آسیب وارد می‌شود. دیده شدن ماهک ناخن در افراد مختلف متفاوت است و از لحاظ ارثی و ژنتیکی ممکن است ماهک کمتر یا بیشتری در ناخن دیده شود. نبود ماهک ناخن بدون تغییراتی در شکل ناخن مشکل مهمی نیست و یک تغییر طبیعی محسوب می‌شود.
فرو رفتن ناخن در گوشت اطراف خود
ناخن فرو رفته در گوشت یا ناخنک حالت شایعی است که در بسیاری از افراد دیده می‌شود. این حالت بیشتر ناخن پا را گرفتار میکند ولی گاهی به دلیل کوتاه کردن نامناسب ناخن ها، در دست ها هم دیده می‌شود. مهمترین اقدام برای پیشگیری از فرو رفتن ناخن در گوشت این است که سعی کنید ناخنها را از ته و هلالی نگیرید.
بلکه بهتر است ناخنها کمی بلند باقی بمانند و زاویه داشته باشند. استفاده از کرم مرطوب کننده در پوست اطراف ناخن و رعایت بهداشت در بهبود این مشکل موثر است. چنانچه فرو رفتن ناخن باعث ایجاد عفونت در محل شود از خود درمانی بپرهیزید و به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید شاید لازم باشد جراحی سبکی در محل انجام شود تا از شدت عفونت و بدشکلی ناخن جلوگیری کند.
ضخیم شدن صفحه ناخن
ضخیم شدن ناخن میتواند ناشی از چند عامل مختلف باشد. یکی از این عوامل جمع شدن پوسته هایی زیر ناخن است که معمولا به دلیل اضافه شدن عفونت های قارچی در ناخن ایجاد می‌شود. البته برخی عوامل مانند اگزمای اطراف ناخن هم میتوانند این حالت را تشدید کنند. افرادی که پوست خشکی دارند ممکن است حین ابتلا به اگزمای پوست، ناخن هایشان هم درگیر شود و همین امر باعث افزایش پوسته های زیر ناخن و ضخیم شدن ناخن ها شود. عامل دیگری که باعث بروز این مشکل می‌شود ضربه ها هستند. به هرحال برای تشخیص هر یک از این علل، مراجعه به پزشک متخصص پوست پیشنهاد می‌شود.
پوسته شدن اطراف ناخن
پوسته شدن یا ریش ریش شدن پوست اطراف ناخن معمولا به دلیل خشکی هوا و عمدتا در فصول سرد سال ایجاد می‌شود. متاسفانه بسیاری از افراد با دستکاری و کندن پوسته ها باعث تشدید مشکل و حتی باعث ایجاد عفونت های ثانویه در آنها میشوند. پوشیدن دستکش تا حد زیادی در پیشگیری و درمان پوسته ها موثر است اما گاهی اوقات استفاده از دستکش به طور صحیح صورت نمی گیرد.
افرادی که با این مشکل مواجه هستند باید حتما از دو دستکش استفاده کنند. بهتر است دستکش زیرین از جنس نخ باشد و در بیشتر ساعات روز دستها را بپوشاند و هنگام شست وشو و استفاده از مواد شوینده، دستکش لاستیکی روی دستکش نخی پوشیده شود. دست کردن دستکش لاستیکی به تنهایی ممکن است حتی باعث تشدید پوسته شدن شود.
عفونت های اطراف ناخن
یکی از شایع ترین مشکلات ناخن است که باعث تغییراتی در ظاهر ناخن به صورت تغییر رنگ یا تغییر شکل می‌شود. عفونت ها در اطراف ناخن معمولا به دو دسته حاد و مزمن تقسیم بندی میشوند. معمولا سه دسته عوامل میکروبی شامل قارچ ها، باکتری ها و ویروس ها در عفونت اطراف ناخن نقش دارند. بیماری قارچی اطراف ناخن معمولا در کسانی ایجاد می‌شود که استعداد ابتلا به آن را داشته باشند.
این استعداد شامل عوامل محیطی و عوامل ارثی و مشکلات شخصی هر فرد است. مثلا افرادی که در محیط های مرطوب کار میکنند یا در طول روز زیاد با آب و رطوبت در تماس هستند، کسانی که ساعت های طولانی کفش به پا دارند و پایشان زیاد عرق میکند، افرادی که در هفته چند بار استخر میروند، بیماران مبتلا به دیابت و بیمارانی که قندهای کنترل نشده دارند، افراد چاق و با اضافه وزن بالا بیشتر دچار این مشکل میشوند بخصوص اگر بهداشت و شست وشوی مناسب پوستشان را هم انجام ندهند. مانند آشپزها، آرایشگران، دندانپزشکان، ورزشکاران و …
عفونتهای قارچی میتواند باعث بدشکلی و تغییر رنگ ناخن ها شود. زیر ناخن معمولا پوسته های ضخیمی ایجاد می‌شود و همه این موارد باعث بدشکلی های پیشرونده در آینده می‌شود. از آنجا که عفونت های قارچی واگیردار هستند امکان سرایت عفونت از یک ناخن به سایر ناخن ها یا انتقال عفونت از فردی به فرد دیگر وجود دارد.
تغییر رنگ ناخن
مشکل تغییر رنگ ناخن ما را متوجه برخی از بیماری های مهم میکند به همین دلیل هرگونه تغییر رنگ در ناخن باید حتما علت یابی شود بنابراین مراجعه به یک متخصص پوست میتواند کمک کننده باشد. اما سفید شدن یا بروز لکه های سفید در ناخن یک مشکل شایع است. گاهی این تغییر رنگ به صورت منطقه ای و محدود و گاهی هم گسترده تر و یکدست است.
سفید شدن منطقه ای ناخن که به صورت لکه های ریز و پراکنده دیده می‌شود بر خلاف باور عمومی که آن را با کمبودهای تغذیه ای مرتبط میدانند معمولا به دلیل ضربه های خفیف، مکرر و طولانی مدت ایجاد میشوند و از نظر پزشکی اهمیت چندانی ندارند. اما اگر لکه ها به صورت وسیع و گسترده ناخن ها را درگیر کرده باشند به طوری که ناخن ها بطور یکدست سفید شوند به برخی بیماری های داخلی مثل بیماری های کلیه و کبد شک خواهیم کرد. گاهی هم هیچ مشکلی در کار نیست و سفید شدن ناخن ها جنبه ارثی و ژنتیکی دارد.
لازم به ذکر است که اگر سفید شدن ناخنها با تغییرات شکل ناخن مثل بدشکلی، پوسته شدن یا افزایش ضخامت همراه باشد در آنصورت از نظر بیماریهای قارچی مورد بررسی قرار میگیرد.
تغییر رنگ های متنوعی در ناخن ها ایجاد شود که هر کدام می تواند نشان دهنده مشکل خاصی در ناخن باشد: از این موارد، می توان به سیاه شدن ناخن اشاره کرد که حتما باید به آن توجه کرد زیرا یکی از علائم ملانوم یا سرطان پوست میتواند به صورت یک لکه سیاه رنگ در ناخن تظاهر پیدا کند. البته ناخن ها بعد از ضربات شدید به دلیل خونریزی در بستر ناخن هم سیاه میشوند اما این حالت معمولا طی یکی دو هفته کمرنگ میشوند و بعد هم از بین میروند ولی اگر لکه سیاه با یا بدون ضربه ایجاد شود و طی 2 هفته از بین نرود نیاز به بررسی دارد.
گاهی هم لکه سیاه روی ناخن حاصل خالی است که در بستر یا ریشه ناخن وجود دارد و جای نگرانی نیست اما زرد شدن ناخن بخصوص اگر میزان اندکی از ناخن درگیر باشد باید از نظر بیماریهای قارچی بررسی شود. کم کاری یا پرکاری تیرویید هم ممکن است با تغییراتی در سطح ناخن همراه باشد که شایع ترین آنها زرد شدن ناخن ها یا جدا شدنشان از بستر است.
به هرحال مشکلاتی که در ناخن ها ایجاد می‌شود می تواند گویای بسیاری از بیماری های داخلی در بدن باشد بنابراین بهتر است با دیدن هر مشکلی در ناخن پزشک خود را از آن آگاه کنید.
