توضیحاتی در مورد علائم کم خونی در این مطلب ارائه می دهیم.

با ما همراه باشید.

علائم کم خونی

کم خونی شایع ترین اختلال خونی است که بر اساس مطالعات انجمن ملی قلب، ریه و خون، بیش از 3 ملیون آمریکایی را تحت تأثیر قرار می دهد.

نقش گلبول های قرمز :

گلبول های قرمز هموگلوبین خون را حمل می کنند. پروتئینی غنی از آهن است که در ریه ها به اکسیژن می چسبد و آن را به بافت های کل بدن می رساند.

کم خونی زمانی اتفاق می افتد که به اندازه کافی گلبول های قرمز ندارید یا گلبول های قرمز شما عملکرد درستی ندارند.

این وضعیت را زمانی می توان تشخیص داد که آزمایش خون انجام می دهید و شاخص هموگلوبین کمتر از 13.5 gm/dl در مردان یا کمتر از 12.0 gm/dl در زنان را نشان دهد. شاخص آن در کودکان در بازه سنی مختلف، متفاوت می باشد.

زمانی که کم خونی دارید، بدن شما اکسیژن کافی ندارد پس شاید علایم زیر را تجربه کنید:

ضعف، تنگی نفس، گیجی، ضربان قلب سریع و نامنظم، ضربان یا صدای هوسس در گوش، سردرد، دست و پاهای سرد، رنگ پریدگی یا زردی، درد در قفسه سینه.

بیشترین میزان شیوع کم خونی در کشورهای در حال توسعه یافته می باشد. در کشورهای کمتر توسعه یافته به دلیل اینکه به تغذیه کمتر اهمیت داده می شود افراد از غذاهای سالم و دارای ویتامین و آهن محروم می باشند در نتیجه دچار کم خونی می شوند.

کم خونی در کشورهای در حال توسعه بین کودکان و زنان بسیار شایع است. در کشورهای جنوبی آفریقا حدود ۷۰% زنان مبتلا به کم خونی می باشند. همچنین در کشورهای فقیر بیماری های عفونی و سل عامل کم خونی می باشد. سوء تغذیه در کودکان می تواند باعث کم خونی شود.

متأسفانه در کشورهای کمتر توسعه یافته و فقیر زنان باردار دچار کم خونی می شوند در نتیجه نوزادانی که به دنیا می آیند نیز دچار کم خونی هستند.

کم خونی چیست؟ آیا در معرض خطر کم خونی هستم؟

بسیاری از مردم به دلیل رژیم غذایی نامناسب و ضعیف، اختلالات روده، بیماری های مزمن، عفونت ها و دیگر موارد، در معرض خطر کم خونی هستند. خانم های یائسه یا باردار، یا مبتلا به بیماری های مزمن بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند. خطر کم خونی با بالا رفتن سن، افزایش می یابد.

اگر به هر کدام از این موقعیت های مزمن دچار شدید، پس بیشتر احتمال دارد که به این بیماری مبتلا شوید یا علائم کم خونی را داشته باشید:

• آرتریت روماتوئید یا سایر بیماری های خود ایمنی

• بیماری کلیوی

• سرطان

• بیماری کبد

• بیماری تیروئید

• بیماری التهاب روده (کرون یا کولیت اولسراتیو)

نشانه ها و علایم می توانند براحتی نادیده گرفته شوند ولی در حقیقت بسیاری از مردم حتی متوجه این علایم نمی شوند تا زمانی که آزمایش خون می دهند.

انواع کم خونی:

• کم خونی ناشی از کمبود آهن: که شایع ترین نوع آن است. زمانی اتفاق می افتد آهن کافی در بدن ندارید. کمبود آهن معمولاً به دلیل از دست دادن خون است اما گاهی اوقات به دلیل جذب کم آهن اتفاق می افتد. در بارداری و زایمان، بدن به مقدار زیادی آهن نیاز دارد، پس می تواند کم خونی بارداری باشد. افرادی که برای کاهش وزن، عمل بای پس معده انجام می دهند نیز می توانند دچار این بیماری شوند.

• کم خونی: در اثر کمبود ویتامین که به دلیل کمبود ویتامین های B12 یا فولات است و معمولاً به دلیل تغذیه نامناسب و ضعیف اتفاق می افتد.

• کم خونی پرنشیوز: هم وضعیتی است که ویتامین B12 نمی تواند در دستگاه گوارش جذب شود.

• کم خونی آپلاستیک: که اختلال نادر نارسایی مغز استخوان است و مغز استخوان، سلول های خون را (گلبول های قرمز و سفید و پلاکت ها) به اندازه کافی تولید نمی کند. این حالت در نتیجه تخریب یا کمبود سلول های بنیادی خون ساز در مغز استخوان رخ می دهد، مخصوصاً زمانی که سیستم ایمنی بدن به سلول های بنیادی حمله می کند. به هر حال تعداد کمی از سلول های خونی که مغز استخوان می سازد طبیعی هستند. عفونت های ویروسی، پرتو های یونیزه، مواد شیمیایی سمی، یا دارو ها باعث این بیماری می شوند.

• کم خونی همولیتیک: زمانی اتفاق می افتد که گلبول های قرمز خون در جریان خون یا در طحال در هم می شکنند. این بیماری به دلایل مکانیکی، (نشتی دریچه های قلب یا آنوریسم) عفونت ها، اختلال خود ایمنی یا ناهنجاری های مادرزادی در گلبول قرمز است. ناهنجاری های ژنی بر ساختار و عملکرد گلبول های قرمز و هموگلوبین تأثیر دارد.

• کم خونی داسی شکل: که نوعی کم خونی همولیتیک ارثی است و زمانی اتفاق می افتد که پروتئین هموگلوبین غیر طبیعی است. باعث می شود که گلبول های قرمز سفت شوند و راه گردش خون را مسدود کنند زیرا قادر به عبور از رگ های خونی باریک نیستند.

• کم خونی حاصل از دیگر بیماری ها: برخی از بیماری ها بر توانایی بدن در تشکیل گلبول های قرمز خون تأثیر دارند. برای مثال بیماران کلیوی دچار کم خونی هستند چون کلیه ها به اندازه کافی هورمون اریتروپویتین تولید نمی کنند تا به مغز استخوان هشدار دهند که گلبولهای قرمز جدید یا بیشتری بسازد. شیمی درمانی که اغلب برای سرطان های مختلف انجام می شوند، اغلب توانایی بدن در ساخت گلبول های قرمز را مختل می کند و کم خونی ناشی از این گونه درمان هاست.

درمان کم خونی: آیا قابل پیشگیری است؟

درمان ها با توجه به دلایل ایجاد این بیماری متفاوت اند.

در حالی که از انواع این بیماری نمی توان پیشگیری کرد اما با مصرف غذاهای سالم، می توان از کم خونی ناشی از کمبود آهن و کمبود ویتامین و علائم کم خونی پیشگیری کرد. مواد غذایی غنی از آهن (گوشت گاو، سبزیجات برگدار با برگ های سبز تیره، میوه های خشک، آجیل)، غنی از ویتامین B12 (گوشت و لبنیات) و غنی از فولیک اسید (آب مرکبات، سبزیجات با برگ های سبز تیره، حبوبات و غلات غنی شده.)

یک مولتی ویتامین روزانه کم خونی های ناشی از تغذیه نامناسب را جبران می کند. البته افراد مسن نباید مکمل آهن را برای کم خونی ناشی از فقر آهن مصرف کنند مگر با تجویز پزشک.

تأثیر تغذیه بر کم خونی: 

غذاهایی وجود دارند که اگر دچار این کمبود هستید باید مصرف کنید تا مقدار گلبول های قرمز و هموگلوبین شما افزایش یابند. این خوراکی ها حاوی آهن و ویتامین ها هستند.

گلبول های قرمز اکسیژن را در بدن به گردش می اندازند. پس ما می توانیم رشد کنیم، فکر کنیم و به درستی فعالیت کنیم.

غذاهای غنی از آهن :

خوب : موز، کشمش، میوه های خشک، طالبی، مانگو، رب گوجه، سیب زمینی با پوست

خیلی خوب: غلات فرآوری شده، کینوا، اوتمیل (جو دوسر)، برنج، عدس، لوبیا (به جز سویا)، آجیل، کره آجیل، دانه ها، تخم مرغ، تورتیلاهای غنی شده، اسفناج پخته.

عالی: گوشت گاو، گوشت قرمز، گوشت اندام ها (مانند مغز، کلیه)، گوشت خوک، مرغ، بوقلمون، صدف، ماهی.

خوراکی هایی که غنی از ویتامین C هستند و جذب آهن را افزایش می دهند:

خوراکی های غنی از ویتامین C را باید به همراه غذاهای غنی از آهن مصرف کرد زیرا باعث می شوند تا بدن آهن جذب کند.

پرتقال، نارنگی، گریپ فروت، توت فرنگی، انبه، پاپایا، کیوی، لیمو، لیموترش، آناناس، خربزه، آب میوه های غنی از ویتامین C.

سبزیجات: سبزیجات را بهتر است خام یا کمی بپزید (بخار پز) و سپس مصرف کنید. پختن بیش از حد مقدار ویتامین ها مخصوصاً ویتامین C در آنها کاهش می دهد.

بروکلی، فلفل قرمز و سبز، سیب زمینی سفید و شیرین، گل کلم، اسفناج، کلم پیچ، سبزیجات برگدار، کدو حلوایی زمستانی، کلم بروکسل، کلم، گوجه فرنگی، آب گوجه فرنگی.

میوه ها و سبزیجات بهترین انتخاب هستند اما کنسروی یا منجمد نیز انتخاب بسیار عالی هستند.

غذاهایی که مانع جذب آهن هستند و باعث ایجاد علائم کم خونی می شوند:

برخی از خوراکی ها مانع جذب آهن توسط بدن می شوند. البته بسیاری از این خوراکی ها را باید مصرف کرد. سعی کنید حداقل یک ساعت قبل یا بعد از مصرف غذاهای حاوی آهن، غذاهای غنی از کلسیم را همراه سایر غذاها مصرف کنید.

شیر، پنیر، ماست، سویا، توفو، شکلات، بستنی، انگور، ذرت، ماهی ساردین و سالمون کنسروی، چای  قهوه، انار، بلوبری، تمشک.

کم خونی و بارداری

زمانی که باردار هستید بدن شما متحمل تغییرات بسیاری است. مقدار خون در بدن 20 تا 30 درصد افزایش می یابد. پس باعث تأمین آهن و ویتامین های مورد نیاز بدن برای ساختن هموگلوبین (پروتئینی در گلبول های قرمز خون که اکسیژن را به دیگر سلول های بدن می رساند) می شود.

بسیاری از خانم ها در سه ماهه دوم یا سوم باداری نیاز به آهن دارند. پس با داشتن کمبود آهن به کم خونی دچار می شوند.

در طول بارداری کم خونی خفیف به دلیل افزایش حجم خون طبیعی است. اما کم خونی شدید بدن، خطر ابتلا به کم خونی پس از زایمان را به دنبال خواهد داشت. علاوه بر این اگر در دو سه ماهه اول به میزان زیادی کم خونی داشته باشید، در معرض خطر زایمان زودرس یا نوزاد کم وزن هستید.

بدن مادر با از دست دادن خون در زایمان به سختی با عفونت ها مبارزه خواهد کرد.

شما در این موارد دچار کم خونی بارداری خواهید شد:

• دو بارداری پشت سر هم.

• با بیش از یک فرزند باردار باشید ( چند قلوزایی).

• به دلیل تهوع صبحگاهی پیوسته دچار استفراغ شوید.

• آهن کافی مصرف نکنید.

• قائدگی شدید قبل از بارداری داشته باشید.

بسیاری از علائم کم خونی را شاید اگر به کم خونی هم دچار نشوید اما شاید تجربه کنید:

• احساس ضعف و خستگی.

• رنگ پریدگی از علائم کم خونی است.

• ضربان قلب سریع.

• تنگی نفس.

• از دیگر علائم کم خونی مشکل در تمرکز است.

پزشکان آزمایش های زیادی را انجام می دهند تا درصد گلبولهای قرمز خون در پلاسما و مقدار هموگلوبین را بررسی کنند.

آیا کم خونی ناشی از بارداری قابل پیشگیری است؟

تغذیه مناسب بهترین روش جلوگیری از این بیماری است. اگر باردار هستید یا اقدام به بارداری می کنید، مصرف غذاهای غنی از آهن (از جمله سبزیجات برگدار تیره، گوشت قرمز، غلات، تخم مرغ و بادام زمینی) کمک می کنند تا بدن شما عملکرد بهتری داشته باشد.

متخصص زنان و زایمان، ویتامین هایی تجویز می کند که آهن و اسید فولیک به مقدار کافی به بدن شما برسد. سعی کنید که روزانه حداقل 27 میلی گرم آهن دریافت کنید. اگر کمبود آهن داشته باشید باید مکمل هایی مصرف کنید. حتماً باید در اولین ویزیت قبل از زایمان و چهار تا شش هفته پس از زایمان آزمایش شوید تا اگر کم خونی دارید، پزشک تشخیص دهد.

hematology.org

nationwidechildrens.org/conditions/anemia-iron-deficiency