غده هیپوتالاموس چه کار می کند؟

هیپوتالاموس قسمتی از مغز انسان می باشد که در زیر تالاموس و درست در قسمت بالای ساقه مغز واقع شده است. اندازه هیپوتالاموس در یک انسان بالغ، تقریبا به اندازه یک بادام می باشد.

یکی از مهم ترین وظایف غده هیپوتالاموس، برقراری ارتباط بین دستگاه عصبی و سیستم غدد درون ریز می باشد. سیستم غدد درون ریز کار ترشح هورمون ها را بر عهده دارد.

از دیگر وظایف غده هیپوتالاموس می توان به انجام فرایند های متابولیکی و فعالیت های مربوط به سیستم عصبی خودکار اشاره کرد.

رگ های خونی بین غده هیپوتالاموس و غده هیپوفیز، هورمون های ترشح شده از هیپوتالاموس را به غده هیپوفیز می رسانند.

غده هیپوتالاموس با غده هیپوفیز ارتباط نزدیک عصبی و خونی دارد، به این صورت که هورمون‌های بخش پسین هیپوفیز به وسیله هیپوتالاموس ساخته می‌شوند و ترشح هورمون‌های بخش پیشین آن به وسیله موادی که هیپوتالاموس می‌سازد، تنظیم می‌شود .

غده هیپوتالاموس هورمون هایی را تولید می کند که در مهار و تحریک هورمون های دیگر بدن موثرند.

– ضربان قلب و فشار خون

– دمای بدن

– برقراری تعادل بین مایعات بدن

– اشتها و وزن بدن

– ترشحات غدد معده و روده

– ساعت درونی بدن

هیپوتالاموس وظیفه کنترل بسیاری از احساسات پیچیده، خلق‌وخو، رفتارهای انگیزشی مانند گرسنگی و مصرف غذا و هر چیزی که به نوعی با مفهوم لذت بردن، رضایت و آرامش و فعالیت های خلاقانه در ارتباط باشد را بر عهده دارد.

غده هیپوتالاموس و غده هیپوفیز ارتباط نزدیکی با هم دارند و مشخص کردن وجود اختلال در یکی از آن دو برای پزشک بسیار پیچیده و دشوار می باشد

هورمون های هیپوتالاموس :

هورمون هایی که از هیپوتالاموس ترشح می شوند، عبارتند از:

– هورمون ضد ادرار : 

با افزایش ترشح این هورمون در خون، آب بیشتری توسط کلیه ها جذب می شود و در نتیجه، ادرار کمتری تولید می شود.

– هورمون آزادکننده کورتیکوتروپین : 

پس از آن که این هورمون از هیپوتالاموس ترشح شد، پیام هایی را به قسمت قدامی غده هیپوفیز می فرستد تا غدد آدرنال (فوق کلیه)، کورتیکواستروئید آزاد کنند. آزاد شدن این ماده سبب تنظیم سوخت و ساز بدن می شود و پاسخ های ایمنی را تنظیم می کند.

– هورمون آزادکننده گنادوتروپین :

آزاد شدن این هورمون از غده هیپوتالاموس سبب تحریک قسمت قدامی غده هیپوفیز می شود و غده هیپوفیز هورمونی ترشح می کند تا سبب آزاد شدن هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) و هورمون تولید جسم زرد (LH) در زنان شود. عملکرد منظم این هورمون، سبب عملکرد طبیعی تخمدان ها در خانم ها و بیضه ها در مردان می شود.

– هورمون آزادکننده یا بازدارنده هورمون رشد: با تاثیر هورمون غده هیپوتالاموس بر غده هیپوفیز هورمون آزادکننده یا بازدارنده رشد، تولید و ترشح می شود. این دو هورمون اثراتی عکس یکدیگر دارند. تولید هورمون تحریک کننده رشد در سنین کودکی و نوجوانی، بسیار ضروری است و سبب حفظ ترکیب سالم بدن می شود
.

این هورمون ها در افراد بالغ و بزرگسال به حفظ سلامت استخوان ها و توده های عضلانی کمک می کند و بر توزیع چربی بدن تاثیر می گذارد.

– هورمون اکسی توسین : 

تولید و ترشح هورمون اکسی توسین در بدن، سبب ایجاد فرایند های مختلفی مانند اوج لذت جنسی، توانایی در اعتماد کردن به افراد، تنظیم درجه حرارت بدن، تنظیم ساعت درونی بدن و ترشح شیر از سینه مادر می شود.

– هورمون آزادکننده یا بازدارنده پرولاکتین:

این هورمون به نام هورمون دوپامین نیز شناخته می شود. این دو هورمون مخالف یکدیگر عمل می کنند. هورمون های آزادکننده پرولاکتین سبب تولید شیر در مادر می شود و هورمون های باز دارنده پرولاکتین سبب مهار تولید شیر در سینه های مادر می شود.

– هورمون آزادکننده تیروتروپین: 

این هورمون بر روی غده تیرویید تاثیر می گذارد و سبب ترشح هورمون (TSH) می شود . هورمون های غده تیروئید سبب تنظیم سوخت و ساز بدن می شود و رشد و انرژی بدن را نیز کنترل  می کنند.

بیمار شدن هیپوتالاموس چه عوارضی دارد؟

بروز بیماری و یا ایجاد اختلال در هیپوتالاموس منجر به بروز بیماری های هیپوتالامیکی می شود. برای مثال اگر آسیب فیزیکی به منطقه ای از سر که جزیی از هیپوتالاموس محسوب می شود، وارد شود، ممکن است سبب بروز این نوع اختلال و یا بیماری شود.

ضربه به سر از شایع ترین علل بیماری های هیپوتالاموس گزارش شده است.

بیماری های مربوط به هیپوتالاموس می تواند منجر به اختلال در اشتها و بروز اختلالات در ساعت درونی بدن شود.

اما از آنجا که هیپوتالاموس بر بسیاری از بخش های سیستم غدد درون ریز اثر می گذارد، مشخص کردن علت اصلی بروز اختلال هیپوتالاموس بسیار دشوار به نظر می رسد.

به طور کلی باید گفت غده هیپوتالاموس و غده هیپوفیز ارتباط نزدیکی با هم دارند و مشخص کردن وجود اختلال در یکی از آن دو برای پزشک بسیار پیچیده و دشوار می باشد. با این حال آزمون های مختلفی برای مشخص کردن دقیق علت مشکل وجود دارد.