موارد منع مصرف و احتیاط:
موارد منع مصرف: عفونت‌های قارچی سیستمیک حساسیت مفرط نسبت به اجزای این فرآورده، نوزادان نارس (هیدروکورتیزون سدیم سوکسینات).
موارد احتیاط: هیدروکورتیزون سدیم فسفات یا سوکسینات در موارد زیر با احتیاط مصرف شوند:
سابقه سکته قلبی، دیورتیکولیت، کولیت اولسراتیو، سابقه آناستوموز روده‌ای، هرپس سیمپلکس چشمی، زخم گوارشی، بیماری کلیوی، زیادی فشار خون، پوکی استخوان، دیابت، اختلالات ترومبوآمبولی، حملات تشنجی، میاستنی‌گراو، نارسایی قلب، سل، کم‌کاری تیروئید، سیروز کبدی، ناپایداری احساسات، تمایلات سایکوتیک.
عوارض جانبی:
اعصاب مرکزی: احساس سرخوشی، بی‌خوابی، سردرد، پارستزی، رفتار سایکوتیک، سودو تومور مغزی، تشنج، سرگیجه.
قلبی – عروقی: HF، زیادی فشار خون، ادم، آریتمی، ترومبوفلبیت، ترومبو آمبولی.
پوست: تأخیر در بهبود زخم‌ها، آکنه، ضایعات پوستی، استریا، شکنندگی، پرمویی.
چشم: آب مروارید، گلوکوم.
دستگاه گوارش: زخم گوارشی، تحریک، افزایش اشتها، تهوع، استفراغ، پانکراتیت.
متابولیک: کمی پتاسیم، زیادی قند خون.
عضلانی – اسکلتی: توقف رشد در کودکان، ضعف عضلانی، استئوپروز.
ادراری – تناسلی: بی‌نظمی قاعدگی.
سایر عوارض: نارسایی حاد آدرنال با افزایش استرس (عفونت، جراحی، تروما) یا قطع ناگهانی پس از دوره طولانی درمان، عدم تحمل کربوهیدرات، حالت کوشینگوئید (moon face، buffalo hump، چاقی مرکزی)، حساس شدن به عفونت‌ها.
مسمومیت و درمان:
تظاهرات بالینی: مصرف مقادیر حتی بسیار زیاد این دارو به ندرت موجب بروز مشکلات بالینی می‌شود. اگر دارو به مدت کمتر از سه هفته، حتی با مقادیر زیاد مصرف شود، به ندرت موجب بروز علائم و نشانه‌های مسمومیت می‌شود. با این وجود، مصرف طولانی‌مدت دارو موجب بروز عوارض فیزیولوژیک، از جمله فرونشانی محور هیپوتالاموس – هیپوفیز – غده فوق کلیوی، نشانه‌های کوشینگ، ضعف عضلانی و پوکی استخوان می‌شود.
ملاحظات اختصاصی:
حساسیت بیمار نسبت به کورتیکواستروئیدهای دیگر بررسی شود.
بیشتر عوارض جانبی کورتیکواستروئیدها به مقدار و مدت مصرف وابسته است.
برای نتایج بهتر و عوارض کمتر، مقدار روزانه به صورت تک دوز و صبح‌ها مصرف شود.
در صورت امکان دوز خوراکی با غذا مصرف شود. بیماران ممکن است جهت پیشگیری از زخم‌های گوارشی به درمان دارویی نیاز داشته باشند.
فرمولاسیون با نمک‌های مختلف قابل تعویض با یکدیگر نیست.
تزریق عضلانی به صورت عمیق و در عضله گلوتئال انجام شود. برای جلوگیری از آتروفی عضله، محل تزریق مرتب تغییر داده شود. از تزریق زیر جلدی به علت ایجاد آتروفی و آبسه‌های استریل خودداری شود.
فرم‌های تزریقی برای درمان متناوب (یک روز در میان) استفاده نمی‌شود.
همیشه به حداقل دوز مؤثر کاهش داده شود.
دارو ممکن است علائم عفونت مانند آمیبیاز نهفته را پوشانده یا آن را بدتر کند.
استرس (تب، تروما، جراحی و مشکلات عاطفی) ممکن است نارسایی آدرنال را افزایش داده به افزایش مقدار دارو نیاز باشد.
مراقب علائم دپرسیون یا اپیزودهای سایکوتیک، به ویژه در درمان‌های طولانی‌مدت باشید.
اندازه‌گیری دوره‌ای رشد در صورت درمان با دوز بالا و مدت طولانی در کودکان لازم می‌باشد.
بعد از دوره طولانی درمان دوزاژ را به آهستگی کم کنید. بعد از قطع ناگهانی درمان، بیمار ممکن است مجدداً دچار التهاب، خستگی، ضعف، آرترالژی، تب، گیجی، خستگی، دپرسیون، fainting، هیپوتانسیون اورتوستاتیک، دیس‌پنه، بی‌اشهایی و هیپوگلایسمی شود. پس از استفاده طولانی مدت قطع ناگهانی دارو ممکن است باعث مرگ شود.
هیدروکورتیزون واکنش به تست‌های پوستی را ساپرس کرده و نتایج منفی کاذب در تست نیتروبلوتترازولیوم برای عفونت‌های باکتریال سیستمیک ایجاد می‌کند.
بیماران دیابتیک ممکن است به دوز بالاتر انسولین نیاز داشته باشند. میزان گلوکز خون بررسی شود.
بیماران از نظر آثار کوشینگ مانند، moon face، buffalo hump، چاقی مرکزی، نازک شدن موها، هیپرتانسیون و حساسیت به عفونت بررسی شوند.
نکات قابل توصیه به بیمار
دارو مطابق دستور پزشک مصرف شود. عوارض جانبی مهم به سرعت گزارش داده شود.
مصرف در سالمندان: افراد سالمند با استفاده طولانی‌مدت دارو نسبت به استئوپروز حساس‌تر می‌باشند.
مصرف در کودکان: مصرف طولانی‌مدت هیدروکورتیزون در کودکان و نوجوانان ممکن است رشد و بلوغ را در آن‌ها به تأخیر اندازد.
تداخل دارویی:
در صورت مصرف همزمان با داروهای خوراکی ضد انعقاد خون، ممکن است اثرات داروهای خوراکی ضد انعقاد خون کاهش یابد.
باربیتورات‌ها، فنی‌توئین یا ریفامپین در صورت مصرف همزمان با هیدروکورتیزون ممکن است اثرات کورتیکواستروئیدی این دارو را، به دلیل افزایش متابولیسم کبدی، کاهش دهند. دوز هیدروکورتیزون افزایش داده شود.
کلسیتپول و کلستیرامین و داروهای آنتی‌اسید اثرات کورتیکواستروئیدی این دارو را با جذب سطحی آن کاهش می‌دهند و در نتیجه، مقدار جذب شده هیدروکورتیزون کاهش می‌یابد.
هیدروکورتیزون متابولیسم ایزونیازید و سالیسیلات‌ها را افزایش می‌دهد.
این دارو ممکن است موجب تشدید کمی پتاسیم خون ناشی از مصرف داروهای مدر یا آمفوتریسین B شود. کمی پتاسیم خون ممکن است خطر مسمومیت را در بیمارانی که دیژیتال مصرف می‌کنند، افزایش دهد.
مصرف همزمان هیدروکورتیزون با استروژن‌ها ممکن است کلیرانس هیدروکورتیزون را کاهش دهد.
مصرف همزمان با داروهایی که موجب بروز زخم گوارشی می‌شوند، مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی ممکن است خطر بروز زخم گوارشی را افزایش دهد.
اثر بر آزمایشهای تشخیصی:
ممکن است آزمون‌های عملکرد غده تیروئید را تغییر دهد.
هیدروکورتیزون ممکن است غلظت گلوکز و کلسترول را افزایش و غلظت سرمی پتاسیم، کلسیم را کاهش دهد.
اشکال دارویی:
Tablet: 10mg
Injection: 50 mg/ml, 2ml (As Sodium Phosphate) , 50 mg/ml, 2ml (As Sodium succinate)
Injection, powder: 100mg (As Sodium Phosphate) , 100mg (As Sodium succinate)
Enema: 100 mg/60ml
موارد مصرف و مقدار مصرف:
الف) التهاب شدید، نارسایی آدرنال.
هیدروکورتیزون سدیم فسفات:
بزرگسالان: 15 تا 240 میلی‌گرم زیر جلدی، عضلانی یا وریدی روزانه در دوزهای منقسم هر 12 ساعت.
هیدروکورتیزون سدیم سوکسینات:
بزرگسالان: شروع با 100 تا 500 میلی‌گرم عضلانی یا وریدی سپس 50 تا 100 میلی‌گرم عضلانی در صورت نیاز.
ب) شوک (به غیر از کریز آدرنال).
هیدروکورتیزون سدیم فسفات:
بزرگسالان: mg/kg 1-0.16 یا mg/m2 30-6 عضلانی روزانه یا دو بار در روز.
هیدروکورتیزون سدیم سوکسینات:
بزرگسالان: 100 تا 500 میلی‌گرم عضلانی یا وریدی هر 2 تا 6 ساعت.
کودکان: mg/kg 1- 0.16 یا mg/m2 30-6 عضلانی یا وریدی روزانه تا دو بار در روز.
پ) شوک تهدیدکننده حیات.
هیدروکورتیزون سدیم سوکسینات:
بزرگسالان: ابتدا 0.5 تا 2 گرم وریدی، هر 2 تا 6 ساعت در صورت لزوم تکرار می‌شود. درمان با دوز بالا تنها تا زمانی که وضعیت بیمار تثبیت شود ادامه پیدا می‌کند. درمان بیش از 72 ساعت نباید ادامه پیدا کند.
ت) درمان کمکی در کلویت اولسروز و پروکتیت.
هیدروکورتیزون:
بزرگسالان: مقدار 100 میلی‌گرم به صورت تنقیه به مدت 21 شب مصرف می‌شود.
هیدروکورتیزون استات (فوم رکتال) :
بزرگسالان: 90 میلی‌گرم (1 اپلیکاتور پر) یک یا دو بار در روز برای 2 یا 3 هفته. سپس مصرف به یک روز در میان کاهش داده شود.
مکانیسم اثر:
اثر جایگزینی آدرنوکورتیکوئید: هیدروکورتیزون یک آدرنوکورتیکوئید است که خواص گلوکوکورتیکوئیدی و مینرالوکورتیکوئیدی دارد. این دارو یک داروی ضد التهابی ضعیف است، ولی قدرت مینرالوکورتیکوئیدی آن به اندازه کورتیزون و دو برابر پردنیزون است. هیدروکورتیزون (یا کورتیزون) معمولاً داروی انتخابی برای درمان جایگزینی در بیماران مبتلا به بی‌کفایتی غده فوق کلیوی است. این دارو معمولاً برای سرکوب سیستم ایمنی به کار نمی‌رود، زیرا مقادیر مصرف آن به این منظور بسیار زیاد است و اثرات ناخواسته مینرالوکورتیکوئیدی به همراه خواهد داشت.
هیدروکورتیزون به صورت خوراکی مصرف می‌شود. هیدروکورتیزون سدیم فسفات می‌تواند به صورت عضلانی، زیر جلدی، وریدی یا انفوزیون وریدی در فواصل 12 ساعتی مصرف می‌شود. هیدروکورتیزون استات به صورت سوسپانسیون است و می‌تواند داخل مفصل، سینوویال، بورس، داخل ضایعه و بافت نرم تزریق شود. شروع اثر آهسته اما طول اثر زیادی دارد. از فرم تزریقی تنها در شرایطی استفاده می‌شود که از فرم خوراکی نتوان استفاده کرد.
هیدروکورتیزون سدیم سوکسینات را می‌توان به صورت وریدی یا عضلانی یا انفوزیون وریدی، هر 10-2 ساعت بر اساس موقعیت بالینی بیمار، تزریق کرد.
فارماکوکینتیک:
جذب: بعد از مصرف خوراکی به سادگی جذب می‌شود. بعد از مصرف خوراکی یا وریدی پیک اثر پس از 1 تا 2 ساعت ایجاد می‌شود. سوسپانسیون استات براساس تزریق مفصلی یا عضلانی و میزان رسیدن خون به آن عضله، جذب متغیری در مدت 24 تا 48 ساعت دارد.
پخش: به سرعت از گردش خون خارج شده و در عضلات، کبد، پوست، روده‌ها و کلیه انتشار می‌یابد. به‌طور گسترده به پروتئین‌های پلاسما (ترانس‌کورتین و آلبومین) پیوند می‌یابد. تنها آن مقدار از دارو که به پروتئین پیوند نیافته فعال است. آدرنوکورتیکوئیدها در شیر ترشح می‌شوند و از جفت عبور می‌کنند.
متابولیسم: در کبد به متابولیت‌های سولفات و گلوکورونید غیرفعال متابولیزه می‌شود.
دفع: متابولیت‌های غیرفعال و مقادیر کمی از داروی متابولیزه نشده از طریق کلیه و مقادیر بسیار کمی از دارو نیز از طریق مدفوع دفع می‌شوند. نیمه عمر بیولوژیک هیدروکورتیزون 12-8 ساعت است.
اطلاعات دیگر:
طبقه‌بندی فارماکولوژیک: گلوکوکورتیکوئید، مینرالوکورتیکوئید.
طبقه‌بندی درمانی: جایگزین آدرنوکورتیکوئید.
طبقه‌بندی مصرف در بارداری: رده C
نام‌های تجاری: Hydrocortisone Leurquin, Solu – Cortef
