موارد و مقدار مصرف:
الف) سایکوز.
بزرگسالان بستری: برای بیماران با مشکلات حاد یا مانیک 25 میلی گرم عضلانی تزریق می شود. در صورت لزوم 25 تا 50 میلی گرم عضلانی به فاصله 1 ساعت تزریق شود. دوز عضلانی را می توان به تدریج در مدت چند روز افزایش داد تا به 400 میلی گرم هر 4 تا 6 ساعت برسد. در شرایط مناسب می توان دوز خوراکی را جایگزین آن کرد. 500 میلی گرم خوراکی روزانه تا 1000 میلی گرم معمولاً کافی می‌باشد ، اما این دوز تا 2000 میلی گرم در روز نیز قابل افزایش می باشد. برای بیماران با علائم خفیف تر می توان دارو را 25 میلی گرم خوراکی، سه بار در روز شروع کرد و به دوز مؤثر ( معمولاً 400 میلی گرم در روز ) رساند.
بزرگسالان سرپایی: 10 میلی گرم خوراکی 3-2 بار یا 25 میلی گرم 2 تا 3 بار در روز. در موارد شدیدتر به صورت 25 میلی گرم سه بار در روز استفاده می شود. بعد از یک تا دو روز، دوز دارو ممکن است 20 تا 50 میلی گرم روزانه به فاصله دوبار در هفته افزایش پیدا کند.
کودکان 6 ماه و بزرگتر: mg/kg 5/0 خوراکی هر 4 تا 6 ساعت یا عضلانی هر 6 تا 8 ساعت یا mg/kg 1 رکتال هر 6 تا 8 ساعت. حداکثر دوز عضلانی در کودکان کمتر از 5 سال یا وزن کمتر از 23 کیلوگرم ، 40 میلی گرم و در کودکان 12-5 ساله یا وزن 45-23 کیلوگرم، 75 میلی گرم می باشد.
ب) تهوع و استفراغ.
بزرگسالان: 10-25 میلی گرم خوراکی هر 4 تا 6 ساعت در صورت لزوم یا 50 تا 100 میلی گرم رکتال هر 6 تا 8 ساعت در صورت لزوم یا 25 میلی گرم عضلانی در ابتدای مصرف چنانچه بیمار دچار افت فشار خون نشود، 25 تا 50 میلی گرم عضلانی هر 3 تا 4 ساعت در صورت لزوم، تا هنگامی که استفراغ متوقف شود، تزریق می شود.
کودکان 6 ماه و بزرگتر : mg/kg 55/0 خوراکی هر 4 تا 6 ساعت در صورت لزوم یا هر 6 تا 8 ساعت عضلانی در صورت لزوم یا mg/kg 1/1 رکتال هر 6 تا 8 ساعت در صورت لزوم. حداکثر دوز عضلانی در کودکان زیر 5 سال یا وزن کمتر از 23 کیلوگرم ، 40 میلی گرم و در کودکان 5 تا 12 ساله یا وزن 23 تا 45 کیلوگرم، 75 میلی گرم می باشد.
پ) سکسکه‌های شدید، پورفیری حاد متناوب.
بزرگسالان: 25 تا 50 میلی گرم خوراکی یا عضلانی، 3 تا 4 مرتبه در روز.
چنانچه سکسکه ادامه پیدا کند، 25 تا 50 میلی گرم از دارو در 500 تا 1000 میلی لیتر از نرمال سالین رقیق شده و در بیمار دراز کشیده به آهستگی انفوزیون وریدی می شود.
ت) کزاز.
بزرگسالان : 25 تا 50 میلی گرم عضلانی یا وریدی 3 تا 4 بار در روز.
کودکان 6 ماه و بزرگتر: mg/kg 5/0 عضلانی یا وریدی هر 6 تا 8 ساعت حداکثر مقدار تزریقی در کودکان با وزن کمتر از 23 میلی گرم، 40 میلی گرم روزانه و در کودکان با وزن 23 تا 45 کیلوگرم، 75 میلی گرم روزانه (به جز در موارد شدید) می‌باشد.
ث) جراحی.
بزرگسالان: مقدار 25 تا 50 میلی گرم خوراکی 2 تا 3 ساعت یا 5/12 تا 25 میلی گرم عضلانی 1 تا 2 ساعت قبل از جراحی تجویز می شود. در طول جراحی، در صورت لزوم 5/12 میلی گرم عضلانی در مدت 30 دقیقه تکرار شده یا به صورت 2 میلی گرم وریدی با فواصل 2 دقیقه تا حداکثر 25 میلی گرم تزریق می شود. پس از جراحی، 10 تا 25 میلی گرم خوراکی هر 4 تا 6 ساعت یا 5/12 تا 25 میلی گرم عضلانی که در صورت لزوم در مدت 1 ساعت قابل تکرار می باشد، تزریق می شود.
کودکان 6 ماه و بزرگتر: mg/kg 5/0 خوراکی 2 تا 3 ساعت قبل از جراحی یا عضلانی 1 تا 2 ساعت قبل از جراحی مصرف می شود. در حین جراحی: mg/kg 25/0 عضلانی که در صورت لزوم در مدت 30 دقیقه تکرار می شود، یا دوزهای 1 میلی گرم در فواصل 2 دقیقه که به صورت وریدی تزریق می شود و حداکثر دوز آن mg/kg 25/0 می باشد. پس از جراحی: mg/kg 55/0 خوراکی یا عضلانی دوز خوراکی هر 4 تا 6 ساعت یا دوز عضلانی در مدت یک ساعت تکرار می شود (در صورت لزوم و چنانچه بیمار دچار افت فشار خون نشود).
تنظیم دوز: در افراد مسن، ضعیف و بیماران لاغر بهتر است دوز دارو کاهش داده شود.
موارد منع مصرف و احتیاط:
سلامت این دارو در کودکان زیر 6 ماه اثبات نشده است.
در بیماران با سابقه تشنج، تضعیف مغز استخوان، یا بیماری شدید کبدی با احتیاط مصرف شود.
هنگامی که دارو به صورت تزریقی مصرف می شود، می تواند باعث افت فشار شود.
دیسکینزی دیررس: میزان شروع آن در افراد مسن 40% می باشد. ایجاد این سندرم با ماهیت برگشت ناپذیر به مدت مصرف دارو و دوز تجمعی آن بستگی دارد و چنانچه زود تشخیص داده شود قابل برگشت می باشد. واکنشهای اکستراپیرامیدال در افراد مسن شایعتر است و در سن بالای 60 سال شیوع آن به بیش از 50% می رسد. پارکینسونیسم دارویی معمولاً اتفاق می افتد و آکاتیژیا شایعترین علامت اکستراپیرامیدال در افراد مسن می باشد. گیجی، اختلال حافظه، رفتارهای سایکوتیک و آژیتاسیون عموماً نتیجه اثرات آنتی کولینرژیک می باشد.
افت فشار وضعیتی به علت بلاک گیرنده آلفا اتفاق می افتد و افراد مسن در این مورد در ریسک بالاتری قرار می گیرند.
رخوت ناشی از این دارو در بیمارانی که سایکوتیک نیستند به علت ایجاد derealization depersonalization و dysphoria بسیار ناخوشایند است.
آریتمی‌های شدید وخطرناک حتی با دوزهای درمانی این داروها نیز اتفاق می افتد.
عوارض جانبی:
اعصاب مرکزی : نشانه‌های اکستراپیرامیدال، دیسکینزی د یررس، رخوت، سودوپارکینسونیسم، خواب آلودگی، سندرم بدخیم نورولپتیک، تشنج.
قلبی ـ عروقی: کمی فشار خون وضع یتی، تاکیکاردی، تغییرات الکتروکاردیوگرافی (EKG).
چشم، گوش، حلق و بینی: تاری د ید، تغییرات چشمی، احتقان بینی.
دستگاه گوارش: خشکی دهان ، یبوست، تهوع.
کبد: زردی.
ادراری ـ تناسلی: احتباس ادرار، مهار انزال، بی نظم ی قاعدگی، پریاپیسم.
خون: لکوپنی گذرا ، آگرانولوسیتوز، ترومبوسیتوپنی، آنمی آپلاستیک، ائوزینوفیلی، آنمی همولیتیک.
پوست: واکنشهای آلرژیک حساسیت به نور خفیف، درد در محل تزریق عضلانی، پیگمانتاسیون پوست، آبسه استریل.
سایر عوارض: ژن یکوماستی.
قطع ناگهانی مصرف دارو بعد از درمان طولانی با کلرپرومازین ممکن است موجب بروز گاستریت، تهوع، استفراغ، سرگیجه، و ترمور شود.
مسمومیت و درمان:
تظاهرات بالینی: تضعیف CNS که با علائم زیر مشخص می شود:
خواب بسیار عمیق و احتمالاً اغما ، کمی و یا زیادی فشار خون ، نشانه‌های اکستراپیرامیدال، حرکت غیرطبیعی و غیرارادی عضلات ، آشفتگی، تشنج، اختلال ریتم قلب، تغییرات الکتروکاردیوگرام (EKG)، افزایش یا کاهش حرارت بدن و اختلال عملکرد سیستم اعصاب خودکار.
درمان: شامل درمان علائم ظاهرشده و اقدامات حمایتی، مانند حفظ علائم حیاتی، باز نگه داشتن راه تنفسی، ثابت نگه داشتن حرارت بدن، و حفظ تعادل آب و الکترولیت می باشد.
القای استفراغ نباید صورت گیرد، زیرا کلرپرومازین از رفلکس سرفه جلوگیری می کند و ممکن است آسپیراسیون صورت گیرد. معده را شستشو داده و بعد از آن از ذغال فعال و مسهل های نمکی استفاده شود. دیالیز مؤثر نیست. در صورت لزوم حرارت بدن تنظیم شود.
برای درمان کمی فشار خون از مایعات وریدی استفاده می شود و نباید از اپی نفرین استفاده کرد. برای درمان تشنج از دیازپام و یا باربیتورات‌های تزریقی، درمان اختلال ریتم قلب از فنی توئین تزریقی ( mg/kg 1 و سرعت تزریق باید با فشار خون تنظیم گردد)، و درمان واکنشهای اکستراپیرامیدال، بنزتروپین، یا دیفن هیدرامین تزریقی mg 50-10 استفاده می شود.
تداخل دارویی:
مصرف همزمان با داروهای مقلد سمپاتیک، ممکن است اثرات تحریکی و بالا برنده فشار خون این داروها را کاهش دهد. کلرپرومازین ممکن است اثرات اپی نفرین را معکوس کند از استفاده توام پرهیز شود.
کلرپرومازین ممکن است پاسخ فشار خون به داروهای کاهنده فشار خون، که از طریق مرکزی عمل می کنند، را در صورت مصرف همزمان، تقویت کند.
مصرف همزمان با داروهای مضعف CNS (مانند الکل ، مسکنها، باربیتوراتها، مخدرها، آرام بخشها و داروهای بیهوش کننده عمومی و نخاعی و یا بیحس کننده های اپی دورال) موجب تشدید اثرات این داروها می شود.
همچنین، مصرف همزمان این دارو با سولفات منیزیم تزریقی موجب رخوت بیش از حد (oversedation)، ضعف تنفسی و کمی فشار خون می شود.
مصرف همزمان با داروهای ضد آریتمی، کینیدین، دیسوپیرامید و پروکائین آمید موجب افزایش بروز بی نظمی ریتم قلب و اختلالات هدایتی می شود. مصرف همزمان با داروهای آنتی کولینرژیک، باعث افزایش اثرات آنتی کولینرژیک شده و علائم پارکینسون را تشدید می کند. با احتیاط مصرف شود.
استفاده توام با مپریدین باعث افزایش رخوت و افت فشار خون می شود. بهتر است از استفاده توام پرهیز شود.
داروهای مسدود کننده گیرنده بتا ممکن است با مهار متابولیسم کلرپرومازین، غلظت پلاسمایی و سمیت این دارو را افزایش دهند.
مصرف همزمان با پروپیل تیواوراسیل احتمال بروز آگرانولوسیتوز را افزایش می دهد. از استفاده همزمان پرهیز شود.
در صورت مصرف همزمان با لیتیم ممکن است مسمومیت شدید نورولوژیک بروز کند و پاسخ درمانی به کلرپرومازین کاهش یابد. از استفاده همزمان پرهیز شود.
کلرپرومازین می تواند اثر ضدانعقاد وارفارین را کاهش دهد. PT و INR چک شود.
کافئین می تواند فارماکوکینتیک دارو را تغییر داده و اثر درمانی آن را کم کند. به بیماران توصیه کنید از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های محتوی کافئین پرهیز کنند.
استفاده از الکل باعث افزایش دپرسیون سیستم اعصاب مرکزی، بویژه مهارتهای سایکوموتور می شود.
سیگار کشیدن می تواند پاسخ به کلر پرومازین را کاهش دهد.
واکنشهای حساسیت به نور می تواند به علت در معرض آفتاب قرار گرفتن اتفاق بیفتد.
مکانیسم اثر:
اثر ضد سایکوز و ضد استفراغ
به نظر می رسد اثر ضد سایکوز کلرپرومازین از طریق انسداد پس سیناپسی گیرنده‌های دوپامینی در CNS، که موجب مهار اثرات دوپامین می‌شود، اعمال می گردد. این دارو از طریق انسداد گیرنده‌های دوپامینی منطقه ماشه‌ای گیرنده شیمیایی (CTZ) در بصل النخاع اثر ضد استفراغ خود را اعمال می کند. کلرپرومازین دارای بسیاری از اثرات محیطی و مرکزی است؛ این دارو موجب انسداد گانگلیونی و گیرنده‌های آلفا می شود و با فعالیتهای سروتونینی و هیستامینی مقابله می‌کند. از مهمترین عوارض جانبی این دارو اثرات ضد موسکارینی و رخوت است.
فارماکوکینتیک:
جذب: سرعت و میزان جذب این دارو به طریقه مصرف آن بستگی دارد. جذب خوراکی آن نامنظم و متغیر است و غلظت فرم خوراکی و شربت بیشتر قابل پیش بینی می باشد. جذب عضلانی این دارو سریع است.
پخش: به طور گسترده در بدن، از جمله در شیر، انتشار می یابد. معمولاً غلظت این دارو در CNS بیشتر از پلاسما است. غلظت پایدار سرمی آن طی 7-4 روز حاصل می شود. حدود 99-91 درصد به پروتئین پیوند می یابد.
متابولیسم: به طور عمده در کبد متابولیزه شده و به 12-10 متابولیت تبدیل می شود، که بعضی از این متابولیتها فعال هستند.
دفع: بیشتر به صورت متابولیت از طریق کلیه‌ها دفع شده و مقداری هم از طریق مجرای صفراوی و از مدفوع دفع می شود. این دارو ممکن است به گردش روده‌ای ـ کبدی وارد شود.
اشکال دارویی:
Tablet: 25,100mg
Injection: 25 mg/ml, 2ml
اطلاعات دیگر:
طبقه‌بندی فارماکولوژیک: فنوتیازین آلیفاتیک.
طبقه‌بندی درمانی: ضد سایکوز، ضد تهوع.
طبقه‌بندی مصرف در بارداری: رده C
نکات قابل توصیه به بیمار:
احتمال بروز واکنشهای دیستونیک و دیسکینزی دیررس وجود دارد. در صورت بروز حرکات غیرطبیعی بدن و انقباضات دردناک عضلانی فوراً به پزشک مراجعه کن ید.
از قرار گرفتن در برابر آفتاب خودداری کرده تا از واکنشها ی ناشی از حساسیت به نور جلوگیری شود (نور لامپ نیز ممکن است موجب تغییر رنگ پوست شود).
از حمام خیلی داغ و خیلی سرد و با قرار گرفتن در درجه حرارتهای خیلی پایین یا خیلی بالا خوددار ی کنید، زیرا این دارو ممکن است موجب تغییر درجه حرارت بدن شود.
فرم خوراکی دارو می تواند ناراحتی گوارشی ا یجاد کند، به همین دلیل می تواند با غذا یا مایعات خورده شود.
دارو را طبق دستور مصرف و در صورت فراموش کردن یک نوبت، از دو برابر کردن مقدار مصرف خودداری کنید.
در صورت بروز اشکال در ادرار کردن، گلودرد، سرگیجه، و از حال رفتن به پزشک اطلاع دهید.
از انجام فعالیتهای مخاطره آمیز که احتیاج به هوشیاری دارند ، پرهیز کنید. اثرات رخوت زای شدید این دارو بعد از چند هفته قطع می شود.
برای برطرف کردن خشکی دهان می توان از آب نبات، آدامس و یا تکه‌های یخ استفاده کرد.
دارو را به صورت ناگهانی قطع نکنید.
مصرف در سالمندان: بیماران سالخورده به مقدار کمتری از این دارو احتیاج دارند. مقدار مصرف برای هر بیمار به طور جداگانه تنظیم می شود. امکان بروز عوارض جانبی، بخصوص دیسکینزی دیررس و دیگر اثرات اکستراپیرامیدال، در بیماران سالخورده بیشتر است.
مصرف در کودکان: مصرف کلرپرومازین در کودکان کوچکتر از شش ماه توصیه نمی شود. سندرم مرگ ناگهانی شیرخوار در کودکان کوچکتر از یک سال که از این دارو استفاده می کردند، گزارش شده است. اثرات اکستراپیرامیدال در بچه‌ها شایع تر است.
مصرف در شیردهی: کلرپرومازین در شیر مادر ترشح می شود. منافع این دارو در برابر مضرات آن باید سنجیده شود.
ملاحظات اختصاصی:
علاوه بر ملاحظات مربوط به تمامی فنوت یازینها، رعایت موارد زیر توصیه می شود:
در صورت تحریک بافت می توان محلول تزریقی کلرپرومازین را با محلول نمکی نرمال و با پروکائین دو درصد رقیق کرد.
این دارو فقط در مواقع جراحی یا سکسکه‌های شدید تزریق وریدی شود.
محلول تزریقی با محلول نمکی نرمال تا غلظت 1 لیتر رقیق شده و با سرعت 1mg/2min برای کودکان و mg/min 1 برای بزرگسالان تزریق می شود.
تزریق عضلانی این دارو باید به طور عمقی در ربع فوقانی – خارجی عضله سرینی صورت گیرد. تزریق، معمولاً دردناک است. ماساژ دادن محل تزریق از تشکیل آبسه جلوگیری می کند.
در صورت تماس شکل تزریقی و مایع کلرپرومازین با پوست، امکان بروز بثورات پوستی وجود دارد.
محلول تزریقی کلرپرومازین ممکن است اندکی تغییر رنگ دهد. در صورت تغییر رنگ شدید و یا وجود رسوبات، از مصرف دارو خودداری شود.
بیمار از لحاظ علائم و نشانه‌های دیسکینزی تأخیری بررسی شود.
CBC بیمارانی که به مدت طولانی تحت درمان هستند ، چک شود.
بیمار برای بررسی علائم زردی انسدادی شامل درد بالا ی شکم ، تهوع، پوست زرد، علائم شبیه سرماخوردگی، بثورات جلدی، تب، ائوزینوفیلی، وجود صفرا در ادرار، افزایش بیلی روبین سرم، آلکالن فسفاتاز و ترانس آمینازها کنترل شود. تست هفتگی بیلی روبین ادرار در ماه اول درمان ممکن است زردی انسدادی را نشان دهد.
اثر بر آزمایشهای تشخیصی:
کلرپرومازین در پاسخ آزمونهای ادرار برای پورفیرین، اوروبیلی نوژن ، آمیلاز، 5- هیدروکسی ایندول استیک اسید (5-HIAA) نتایج مثبت کاذب ایجاد می کند. زیرا متابولیت‌های این دارو موجب نتایج مثبت کاذب می‌شود.
کلرپرومازین می تواند شمارش ائوزینوفیل و آنزیم‌های کبدی را افزایش و سطح هموگلوبین و هماتوکریت و شمارش گلبول‌های سفید، گرانولوسیتها و پلاکتها را کاهش دهد.
