موارد و مقدار مصرف:
دوز هپارین کاملاً شخصی میباشد و بر اساس وضعیت بیماری، سن بیمار، وزن و وضعیت کلیوی و کبدی برای هر بیمار مشخص میشود.
الف) ترومبوز وریدهای عمقی، آمبولی ریوی.
بزرگسالان: ابتدا مقدار 10000-5000 واحد تزریق وریدی و سپس، مقدار مصرف بر اساس زمان نسبی ترومبوپلاستین ((PPT تنظیم و هر چهار ساعت (معمولاً 5000-4000 واحد) تزریق وریدی میشود؛ یا مقدار 5000 واحد به عنوان مقدار اولیه تزریق وریدی و سپس، 20000 تا 40000 واحد در 24 ساعت توسط پمپ انفوزیون وریدی میشود. 6-4 ساعت بعد از تزریق مقدار اولیه، سرعت انفوزیون در هر ساعت بر اساس PPT تنظیم میشود.
کودکان: ابتدا، مقدار U/kg 50 و سپس، U/kg 100-50 هر چهار ساعت تزریق وریدی میشود. برای انفوزیون ثابت، مقدار U/m2/day 20000 مصرف میشود. مقدار مصرف بر اساس PTT تنظیم میشود.
ب) پیشگیری از آمبولی، بعد از MI، ترومبوز مغزی به دنبال سکته مغزی، لخته در بطن چپ.
بزرگسالان: هر 12-8 ساعت، مقدار 5000 واحد تزریق زیر جلدی میشود.
پ) مصرف در جراحی باز قلب.
بزرگسالان: (پرفوزیون کامل بدن): مقدار U/kg 400-150 از طریق انفوزیون مداوم وریدی تجویز میشود.
ت) انعقاد منتشر داخل عروقی.
بزرگسالان: مقدار U/kg 100-50 هر چهار ساعت به صورت مقدار واحد یا انفوزیون ثابت وریدی تجویز میشود. در صورت عدم بهبود طی 8-4 ساعت، باید مصرف دارو قطع شود.
کودکان: مقدار U/kg 50-25 هر چهار ساعت به صورت مقدار واحد یا انفوزیون ثابت وریدی تجویز میشود. در صورت عدم بهبود طی 8-4 ساعت، باید مصرف دارو قطع شود.
ث) باز نگهداشتن کاتترهای داخل وریدی.
بزرگسالان و کودکان: مقدار 100-10 واحد تزریق سریع وریدی میشود (برای مصرف درمانی به کار نمیرود).
ج) آنژین ناپایدار.
بزرگسالان: در هفته اول دردهای آنژینی، زمان نسبی ترومبوپلاستین را 1.5 تا 2 برابر مقدار کنترل نگه دارید.
اثر ضد انعقادی در ترنسفیوژن خون و نمونههای خونی: 7500 واحد هپارین را با 100 میلیلیتر از محلول نرمال سالین مخلوط کنید. 6 تا 8 میلیلیتر از مخلوط را به هر 100 میلیلیتر whole blood یا 70 تا 150 واحد به هر 10 تا 20 میلیلیتر از نمونه خون اضافه کنید.
مکانیسم اثر:
اثر ضد انعقاد: هپارین تشکیل کمپلکس آنتیترومبین III – ترومبین را تسریع میکند. این دارو ترومبین را غیرفعال میسازد و موجب مهار تبدیل فیبرینوژن به فیبرین میشود.
فارماکوکینتیک:
جذب: با تزریق زیر جلدی متغیر میباشد.
پخش: بهطور گسترده به لیپوپروتئینها، گلوبولینها و فیبرینوژن پیوند مییابد. از جفت عبور نمیکند.
متابولیسم: اگرچه متابولیسم این دارو کاملاً مشخص نشده است، ولی به نظر میرسد توسط سیستم رتیکولوآندوتلیال از خون برداشت میشود و مقداری از متابولیسم آن نیز در کبد انجام میگیرد.
دفع: اطلاعات کمی در مورد دفع دارو در دست است. مقدار کمی از آن به صورت تغییر نیافته از طریق ادرار دفع میشود. این دارو در شیر ترشح نمیشود. نیمه عمر پلاسمایی آن بین 2-1 ساعت است.
اثر بر آزمایشهای تشخیصی:
هپارین موجب طولانی شدن زمان پروترومبین (PT) و INR و PTT میشود و ممکن است بهطور کاذب غلظت آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) و آلانین آمینوترانسفراز (ALT) سرم را افزایش دهد. ممکن است شمارش پلاکت را کاهش دهد. ممکن است پیک جذب را در تست سولفوبروموفتالئین افزایش دهد. ممکن است به صورت کاذب نتایج تست تیروئید را افزایش دهد.
عوارض جانبی:
اعصاب مرکزی: درد خفیف.
قلبی ـ عروقی: خونریزی (در صورت مصرف مقادیر بیش از حد).
خون: طولانی شدن بیش از حد زمان سیلان، ترومبوسیتوپنی.
سایر عوارض: سندرم «انعقاد سفید» (یک نوع ترومبوز شریانی)، واکنشهای ناشی از حساسیت مفرط مانند لرز، خارش، رینیت، واکنشهای آنافیلاکتیک، کهیر، نکروز جلدی یا زیر جلدی، هماتوم، خارش، حساسیت و زخم.
مسمومیت و درمان:
تظاهرات بالینی: خونریزی.
درمان: قطع فوری مصرف دارو معمولاً موجب کنترل خونریزی میشود، ولی در صورت خونریزی شدید ممکن است به درمان با سولفات پروتامین احتیاج باشد. 1 میلیگرم پروتامین سولفات، 90 واحد از هپارین bovine یا 115 واحد از هپارین porcine را خنثی میکند.
هپارین در صورت تزریق وریدی، به سرعت از خون خارج میشود. بنابراین، مقدار مصرف پروتامین به زمان مصرف هپارین بستگی دارد. پروتامین باید به آهستگی (طی سه دقیقه) تزریق وریدی شود و نباید بیش از 50 میلیگرم در هر 10 دقیقه مصرف گردد.
هپارین در صورت تزریق زیر جلدی به آهستگی جذب میشود. پروتامین باید به صورت مقدار اولیه 50-25 میلیگرم یا 1 تا 1.5 میلیگرم پروتامین به ازاء هر 100 واحد هپارین تجویز شود و به دنبال آن، با انفوزیون ثابت، باقیمانده مقدار محاسبه شده طی 16-8 ساعت مصرف شود.
در موارد خونریزی شدید، ممکن است انتقال خون لازم باشد.
موارد منع مصرف و احتیاط:
موارد منع مصرف: خونریزی فعال همراه با دیسکرازی خونی یا تمایل به خونریزی، مانند هموفیلی، ترومبوسیتوپنی یا بیماری کبدی همراه با کمی پروترومبین خون، موارد مشکوک به خونریزی داخل جمجمهای، ترومبوفلبیت چرکی؛ ضایعات اولسراتیو غیر قابل دسترس (بخصوص در دستگاه گوارش)، جراحات زخمی باز؛ از بین رفتن وسیع پوست؛ کمبود اسید آسکوربیک و سایر مواردی که موجب نفوذپذیری مویرگها میشوند، آندوکاردیت تحت حاد باکتریایی، شوک، بیماری پیشرفته کلیوی، تهدید به سقط جنین یا زیادی شدید فشار خون.
همچنین در مدت یا بعد از جراحی مغز، چشم یا طناب نخاعی، در طول tap یا بیحسی نخاعی، در طول تخلیه مداوم از مجرای معده یا روده باریک در شرایطی منع مصرف دارد. اگرچه استفاده از هپارین در این شرایط کاملاً خطرناک است، خطرات و منافع استفاده از آن باید بررسی شود.
موارد احتیاط : در دوران قاعدگی و بلافاصله بعد از زایمان، بیماری خفیف کبدی یا کلیوی، زخمهای گوارشی، الکلیسم یا همزمان با فعالیتهایی که خطر آسیب بدنی به همراه دارند، سابقه آلرژی یا آسم.
تداخل دارویی:
آنتیهیستامین، گلیکوزیدهای قلبی، نیکوتین و تتراسایکلینها ممکن است اثرات ضد انعقادی هپارین را از بین ببرند. تنظیم دوز دارو لازم میباشد. آسپیرین میتواند خطر خونریزی را افزایش دهد. در صورت استفاده توأم، پارامترهای انعقادی و بیمار را بررسی کنید.
سفالوسپورینها، ضد انعقادهای خوراکی، پنیسیلینها و مهارکنندههای پلاکت ممکن است اثرات ضد انعقادی را افزایش دهند. PT، INR و PTT بیمار را مونیتور کنید.
داروهای ترومبولیتیک ممکن است خطرات خونریزی را افزایش دهند. دوزاژ برای هر نفر به صورت فردی مشخص و بیمار بررسی شود. Dong quai، سیر، جینجر، جینکو، motherwort و red clover ممکن است ریسک خونریزی را افزایش دهند.
اشکال دارویی:
Injection: 100U/ml, 5000 U/ml, 1ml, 10000U/ml, 1ml, 5000 U/ml, 5ml
اطلاعات دیگر:
طبقهبندی فارماکولوژیک: ضد انعقاد.
طبقهبندی درمانی: ضد انعقاد.
طبقهبندی مصرف در بارداری: رده C
ملاحظات اختصاصی:
1- زمان ترومبین، INR و PTT باید قبل از درمان برای تعیین مقدار اولیه آنها اندازهگیری شوند. PTT بهطور منظم اندازهگیری شود. دستیابی به اثر ضد انعقاد خون در صورتی میسر است که مقدار PTT، 2-1.5 برابر مقدار کنترل باشد. دستیابی به PT صحیح در حضور درمان همزمان با کومارین یا اینداندیون تنها در صورتی میسر است که نمونه خون 6-4 ساعت بعد از تزریق وریدی مقدار اولیه هپارین و 24-12 ساعت بعد از تزریق زیر جلدی آن گرفته شود. دوز هپارین وریدی مداوم، نتایج آزمایش PT را به صورت بارز تحت تأثیر قرار نمیدهد. تعداد زیادی از داروهای وریدی با هپارین ناسازگار بوده و در صورت تماس با آن ممکن است رسوب کنند. خون هپارینه شده برای اندازهگیری ESR، شمارش پلاکتی، تستهای شکنندگی یا تستهای درگیر با کمپلمان یا ایزوآگلوتینین، نباید استفاده شود.
2- برای جلوگیری از هماتوم یا به حداقل رساندن احتمال بروز آن، از تزریق عضلانی بیش از حد داروهای دیگر، و در صورت امکان، از هر گونه تزریق عضلانی خودداری شود.
3- قطع ناگهانی مصرف دارو ممکن است قابلیت انعقاد خون را افزایش دهد. درمان با هپارین معمولاً با مصرف خوراکی داروهای ضد انعقاد دنبال میشود.
نکات قابل توصیه به بیمار:
1- روش صحیح تزریق هپارین را در صورتی که خود شما یا خانواده شما اقدام به تزریق آن میکنید، بیاموزید.
2- پذیرش بیمار از طریق برنامههای دارویی، قرار ملاقات به جهت پیگیری و نیاز به مونیتور کردن مرتب خون افزایش دهد. به بیمار و خانوادهاش علائم خونریزی را آموزش داده و اهمیت گزارش دادن اولین نشانههای خونریزی را به آنها یادآور شوید.
3- در مورد مصرف دوزهای فراموش شده هپارین، آسپیرین، motherwort ،red clover و داروهای OTC دیگر یا داروهای گیاهی احتیاط کنید.
4- دندانپزشک خود یا سایر افراد شاغل در حرف پزشکی را از مصرف هپارین مطلع سازید.
5- قبل از مصرف هر نوع دارو حتی داروهای OTC از پزشک خود اجازه بگیرید.
مصرف در بارداری: هپارین از سد جفت عبور نمیکند. در دوران بارداری به ویژه در سه ماهه سوم و دوران پس از زایمان به علت خطر خونریزی از محل اتصال جفت به رحم و خونریزی در مادر، دارو را با احتیاط مصرف کنید. درمان با هپارین در دوران بارداری که بیش از یک ماه طول بکشد، میتواند در مادر استئوپنی و استئوپروز ایجاد کند.
مصرف در شیردهی: هپارین در شیر ترشح نمیشود.
مصرف در کودکان: به علت خطر مصرف بیش از حد، از محلولهای heparin lock که حاوی mg/ml 100 هپارین سدیم میباشد، برای استفاده در نوزادان به ویژه آنهایی که با وزن کم متولد شدهاند، اجتناب شود. از تزریق هپارینهای حاوی بنزیل الکل در نوزادان نارس خودداری شود.
مصرف در سالمندان: زنان بزرگتر از 60 سال سطح پلاسمایی هپارین بالاتری داشته و PTT در آنها طولانیتر میباشد.
