موارد و مقدار مصرف:
الف) زیادی فشارخون.
بزرگسالان: از راه خوراکی، ابتدا مقدار mg/day 80 در 4-2 مقدار منقسم مصرف می شود. این مقدار در هر 7-3 روز تا حداکثر mg/day 640 افزایش می یابد. مقدار نگهدارنده معمول mg/day 480-160 است.
کودکان: mg/kg 1 خوراکی در دوز منقسم ، که می توان هر 5-3 روز دوز را افزایش داد. ماکزیمم مصرف روزانه mg/kg 16 است.
ب) کنترل آنژین صدری.
بزرگسالان: از راه خوراکی، مقدار 320-80 میلی گرم دو یا چهار بار در روز مصرف می شود. مقدار مصرف ممکن است هر 10-7 روز اضافه شود.
پ) آریتمی فوق بطنی، بطنی و دهلیزی، تاکی آریتمی ناشی از اثر بیش از حد کاتکول آمین در طول بیهوشی، پرکاری تیروئید و فئوکروموسیتوما.
بزرگسالان: مقدار 3-1 میلی گرم در 50 میلی لیتر محلول دکستروز پنج درصد یا محلول نمکی نرمال رقیق شده و به آهستگی انفوزیون وریدی می شود. سرعت انفوزیون نباید از mg/min 1 تجاوز کند. بعد از انفوزیون سه میلی گرم، نوبت دیگر مصرف را می توان با فاصله دو دقیقه تزریق کرد؛ نوبتهای بعدی نباید در فواصل کمتر از چهار ساعت انفوزیون شود. مقدار نگهدارنده معمول 30-10 میلی گرم، 4-3 بار در روز، از راه خوراکی، است.
ت) جلوگیری از بروز میگرن یا سردرد عروقی مکرر، شدید یا غیرقابل کنترل.
بزرگسالان: از راه خوراکی، ابتدا مقدار mg/day 80 در مقادیر منقسم مصرف می شود. مقدار نگهدارنده معمول mg/day 240-160 در سه یا چهار مقدار منقسم است.
ث) برای کاهش مرگ و میر بعد از انفارکتوس میوکارد (MI).
بزرگسالان: از راه خوراکی، مقدار mg/day 240-180 در مقادیر منقسم مصرف می شود. این مقدار معمولاً در مقاد یر منقسم 4-3 بار در روز تجویز شده و مصرف آن 21-5 روز بعد از بروز انفارکتوس شروع می شود.
ج) درمان کمکی اضطراب.
بزرگسالان: از راه خوراکی، مقدار 80-10 میلی گرم یک ساعت قبل از فعالیتی که موجب بروز اضطراب می گردد، مصرف می شود.
چ) لرزشهای حرکتی اولیه، خانوادگی یا ناشی از پیری 1.
بزرگسالان: از راه خوراکی، مقدار 40 میلی گرم 4-3 بار در روز، بر حسب تحمل و نیاز بیمار، مصرف می شود. دوز معمول mg 320-120 روزانه است.
ح) درمان تنگی هیپرتروفیک ساب آئورتیک.
بزرگسالان: 20-10 میلی گرم خوراکی سه یا چهار بار در روز قبل از غذا و موقع خواب مصرف می شود.
خ) درمان فئوکروموسیتوما قبل از جراحی.
بزرگسالان: 60 میلی گرم خوراکی روزانه برا ی 3 روز مصرف می شود.
موارد منع مصرف و احتیاط:
موارد منع مصرف: حساسیت به دارو یا دیگر بتابلوکرها یا هر یک از ترکیبات فرمولاسیون، نارسایی قلبی جبران نشده (مگر اینکه نارسایی مربوط به تاکی آریتمی‌های قابل درمان با پروپرانولول باشد)، بلوک قلبی درجه 2 و 3، بیماری‌های هایپراکتیو راه‌های هوایی (آسم یا COPD).
موارد احتیاط: در کسانی که سابقه واکنش شدید یا آنافیلاکسی به آلرژن‌ها را دارند با احتیاط به کار رود. بیماران تحت درمان با بتابلوکر به درمان با اپی‌نفرین پاسخ نمی‌دهند.
به طور کلی کسانی که بیماری‌های برونکواسپاستیک دارند بهتر است بتابلوکر دریافت نکنند یا با احتیاط و تحت مانیتورینگ دقیق باشد.
در سندرم سینوس بیمار، دیابت قندی، نارسایی قلبی، نارسایی کبدی و کلیوی، میاستنی گراویس، بیماری‌های عروق محیطی (مانند رینود) با احتیاط به کار روند. در مورد فئوکروموسیتوما قبل از اضافه کردن بتابلوکر بیمار باید دوز کافی از آلفا بلوکرها را دریافت کند. بدلیل تشدید دپرسیون CNS در کسانی که بیماری‌های روانپزشکی دارند با احتیاط به کار رود. بتابلوکرها ممکن است علائم پرکاری تیروئید (مانند تاکیکاردی ) را پنهان سازند. لذا قطع ناگهانی آنها ممکن است علائم هایپرتیروئیدی را تشدید کرده یا باعث طوفان تیروئیدی شود. تغییر تست‌های تیروئیدی مد نظر قرار گیرد.
مصرف همزمان با بلوک‌کننده‌های کانال کلسیم مانند وراپامیل یا دیلتیازم ممکن است باعث برادیکاردی یا بلوک قلبی شود.
ایمنی و اثربخشی دارو در کودکان اثبات نشده است.
قطع این داروها بخصوص در بیماران مبتلا به بیماری‌های عروق کرونر باید تدریجی بوده و در عرض 2-1 هفته صورت گیرد تا از تاکیکاردی حاد، هایپرتنشن و یا ایسکمی جلوگیری شود.
سایمتیدین ممکن است از طریق مهار متابولیسم کبدی، کلیرانس پروپرانولول را کاهش داده و در نتیجه اثرات مسدودکننده گیرنده بتا را افزایش دهد.
پروپرانولول ممکن است اثرات ضد فشارخون سایر داروهای کاهنده فشارخون، بخصوص داروهای تخلیه‌کننده کاتکول آمین، مانند رزرپین، را تشدید کند.
پروپرانولول ممکن است اثرات تحریک‌کننده گیرنده بتا آدرنرژیک داروهای مقلد سمپاتیک، مانند ایزوپروترنول و مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAO) را خنثی کند. مصرف همزمان با اپی‌نفرین موجب بروز تنگی شدید عروق می‌شود.
آتروپین، داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای و سایر داروهایی که اثرهای آنتی کولینرژیک دارند، می‌توانند برادیکاردی ناشی از مصرف پروپرانولول را خنثی کنند. داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی ممکن است اثر کاهنده فشارخون دارو را خنثی کنند.
مقدار زیاد پروپرانولول ممکن است اثر مسدودکننده عصبی – عضلانی توبوکورارین و ترکیبات وابسته را تشدید کند.
مصرف این دارو در بیماران دیابتی تحت کنترل می‌تواند مقدار نیاز به انسولین یا داروهای خوراکی پایین‌آورنده قند خون را تغییر دهد.
مصرف همزمان با آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم جذب دارو را به تأخیر می‌اندازد. با فاصله از هم مصرف کنید. باعث آنتاگونیزه کردن یا کاهش اثر تئوفیلین و آمینوفیلین می‌شود. غلظت خونی تئوفیلین را مانیتور کنید. بلوک‌کننده‌های کانال کلسیم بخصوص ور اپامیل وریدی باعث کاهش هدایت از طریق گره دهلیزی – بطنی می‌شود. گاهاً مصرف وریدی هر دو دارو به طور همزمان بخصوص در بیماران با کاردیومیوپاتی شدید ، نارسایی قلبی یا سکته قلبی باعث عوارض شدیدی می‌شود.
مصرف همزمان با هیدرالازین سطح خونی و اثرات هر دو دارو را افزایش می‌دهد.
دارو باعث کاهش متابولیسم کبدی لیدوکائین و افزایش سمیت ناشی از آن می‌شود.
مصرف همزمان با فنوتیازین‌ها (کلرپرومازین، تیوریدازین) عوارض ناشی از هر دو دارو را افزایش می‌دهد.مصرف همزمان با تیوریدازین ممنوع است. در صورت استفاده از کلرپرومازین فشارخون و نبض بیمار را مانیتور کرده و دوز پروپرانولول را کاهش دهید.
فنی‌توئین و ریفامپین باعث تسریع متابولیسم این دارو می‌شوند.
مصرف همزمان با پرازوسین بخصوص در اوایل باعث تشدید افت فشار وضعیتی ناشی از پرازوسین می‌شود.
اثر بر آزمایشهای تشخیصی:
پروپرانولول ممکن است غلظت سرمی ترانس آمیناز، آلکالین فسفاتاز و لاکتیک دهیدروژناز (LDH) را افزایش دهد. غلظت ازت اوره خون (BUN) در بیماران مبتلا به بیماری شدید قلبی ممکن است افزایش یابد.
مکانیسم اثر:
اثر کاهنده فشارخون: مکانیسم دقیق اثر آن مشخص نیست؛ این دارو ممکن است با مسدود ساختن گیرنده های آدرنرژیک (و در نتیجه، کاهش برونده قلبی)، کاهش جریان خروجی سمپاتیک از CNS و فرو نشاندن آزادساز ی رنین، موجب کاهش فشارخون شود.
اثر ضد آنژین: پروپرانولول با جلوگیری از دسترسی کاتکول آمین به گیرنده های بتا آدرنرژیک مصرف اکسیژن میوکارد را کاهش می دهد و در نتیجه، آنژین صدری را برطرف می کند.
اثر ضد آریتمی: پروپرانولول ضربان قلب را کاهش می دهد و از افزایش ضربان قلب ناشی از فعالیت بدنی جلوگیری می کند. همچنین، این دارو موجب کاهش قدرت انقباضی میوکارد، برونده قلبی و سرعت هدایت گره های سینوسی – دهلیزی (SA) و دهلیزی – بطنی (AV) می شود.
اثر پیشگیری از میگرن: به نظر می رسد این اثر دارو ناشی از جلوگیری از گشاد شدن عروق است.
اثر پیشگیری از انفارکتوس میوکارد: مکانیسم دقیق اثر پروپرانولول که از طریق آن مرگومیر بعد از انفارکتوس میوکارد را کاهش می دهد، مشخص نیست.
فارماکوکینتیک:
جذب: از دستگاه گوارش تقریباً به طور کامل جذب می شود. جذب دارو همراه با غذا افزایش می یابد. حداکثر غلظت پلاسمایی طی 90-60 دقیقه بعد از مصرف قرصها حاصل می شود. حداکثر غلظت دارو بعد از تزریق وریدی طی یک دقیقه حاصل شده اثر آن بلافاصله شروع می شود.
پخش: به طور گسترده در سرتاسر بدن انتشار می یابد. بیش از 90 درصد به پروتئین پیوند می یابد.
متابولیسم: تقریباً به طور کامل در کبد متابولیزه می‌شود؛ اشکال خوراکی این دارو به میزان زیادی در عبور اول از کبد متابولیزه می‌شود.
دفع: تقریباً 99-96 درصد داروی مصرف شده به صورت متابولیت از طریق ادرار و باقیمانده آن به صورت داروی تغییر نیافته و متابولیت از طریق مدفوع دفع می‌شود. نیمه عمر بیولوژیک دارو حدود چهار ساعت است.
اشکال دارویی:
Injection: 1 mg/ml
Tablet: 10, 20, 40, 80mg
Tablet, Extended Release: 80, 160mg
اطلاعات دیگر:
طبقه‌بندی فارماکولوژیک: بتا بلوکر.
طبقه‌بندی درمانی: کاهنده فشارخون، ضد آنژین صدری، ضد آریتمی، درمان کمکی در میگرن، درمان کمکی در انفارکتوس میوکارد.
طبقه‌بندی مصرف در بارداری: رده C
ملاحظات اختصاصی:
علاوه بر ملاحظات مربوط به تمامی داروهای مسدودکننده گیرنده بتا – آدرنرژیک رعایت موارد زیر نیز توصیه می‌شود:
1- بعد از فیبریلاسیون طولانی مدت دهلیزی، برگرداندن به ریتم سینوسی طبیعی ممکن است باعث کنده شدن لخته از دیواره دهلیز شده و موجب بروز ترومبوآمبولی شود. تجویز داروهای ضد انعقاد از قبل توصیه می‌شود.
2- پروپرانولول برای درمان حالت تهاجمی و خشم، ترس از صحنه، خونریزی مجدد گوارشی در بیماران سیروتیک و علائم یائسگی نیز مصرف می‌شود.
3- پروپرانولول هرگز نباید به عنوان یک داروی کمکی در درمان فئوکروموسیتوما مصرف شود، مگر آنکه بیماران از قبل با داروهای مسدودکننده گیرنده آلفا آدرنرژیک درمان شود.
نکات قابل توصیه به بیمار:
دارو را همراه با غذا مصرف کنید، زیرا جذب دارو افزایش می‌یابد.
مصرف در سالمندان: بیماران سالخورده به دلیل افزایش فراهمی زیستی یا تأخیر در متابولیسم ممکن است به مقدار نگهدارنده کمتری احتیاج داشته باشند. عوارض جانبی دارو در بیماران سالخورده افزایش می‌یابد. مصرف در کودکان: بی‌ضرری و اثربخشی مصرف این دارو در کودکان ثابت نشده است. در این بیماران پروپرانولول باید فقط زمانی تجویز گردد که منافع دارو در برابر مضرات آن سنجیده شود.
مصرف در شیردهی: پروپرانولول در شیر ترشح می‌شود. شیردهی در دوران مصرف این دارو توصیه نمی‌شود.
عوارض جانبی:
اعصاب مرکزی: خستگی، لتارژی، رؤیاهای زنده، توهمات، بی‌خوابی، دپرسیون، سبکی سر.
قلبی – عروقی : برادیکاردی، کمی فشارخون، نارسایی احتقانی قلب ، بیماری عروق محیطی، بدتر شدن بلوک AV.
پوست: بثورات پوستی.
دستگاه گوارش: تهوع، استفراغ، اسهال.
ادراری ـ تناسلی: ناتوانی جنسی.
متابولیک: کمی قند خون بدون تاکیکاردی.
سایر عوارض: اسپاسم نایژه، تب، درد مفصلی، آگرانولوسیتوز.
توجه: در صورت بروز علائم نارسایی قلبی یا اسپاسم نایژه‌ای، باید مصرف دارو قطع شود.
مسمومیت و درمان:
تظاهرات بالینی: کمی شدید فشارخون، برادیکاردی، نارسایی قلبی، اسپاسم نایژه‌ای.
درمان: بعد از بلع حاد دارو، محتویات معده را با واداشتن بیمار به استفراغ یا شستشوی معده تخلیه کرده و به دنبال آن ذغال فعال ، برای کاهش جذب، تجویز می‌کنند. اقدامات حمایتی و علامتی باید صورت گیرد. برادیکاردی را با 1-0.25 میلی‌گرم آتروپین درمان می‌کنند و در صورت عدم پاسخ، باید ایزوپروترنول، با رعایت احتیاط ، تجویز شود. نارسایی قلبی را با دیژیتال و مدرها، کمی فشارخون را با داروهای تنگ‌کننده عروق (ترجیحاً اپی‌نفرین)، و اسپاسم نایژه‌ای را با ایزوپروترنول و آمینوفیلین درمان کنید.
