روغن زیتون

روغن زیتون

هرم رژیم غذایی مدیترانه‌ای و اهمیت روغن زیتون

هرم رژیم غذایی مدیترانه‌ای، نمایانگر الگوی غذایی سنتی و سالم در مناطق کرت و جنوب ایتالیا در دهه ۱۹۶۰ است. این هرم براساس تحقیقات تغذیه‌ای پروفسور والتر ویلت در کنفرانس بین‌المللی رژیم مدیترانه‌ای در سال ۱۹۹۳ در کمبریج ماساچوست ارائه شد.

این رژیم به دسته‌بندی مواد غذایی بر اساس میزان مصرف و ارزش تغذیه‌ای اشاره دارد. هر گروه غذایی مواد مغذی خاص خود را دارد و قابل جایگزینی با یکدیگر نیستند.

گروه‌های اصلی شامل: غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات، آجیل و حبوبات، زیتون و روغن زیتون، لبنیات و ماهی هستند.

در این مقاله به بررسی جامع خواص روغن زیتون برای سلامتی خواهیم پرداخت.

روغن زیتون و بیماری‌های قلبی

بیماری‌های قلبی یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر در کشورهای توسعه‌یافته به شمار می‌آیند. تحقیقات متعدد نشان داده‌اند که تصلب شرایین ارتباط مستقیم با سبک زندگی، رژیم غذایی و عوامل اقتصادی دارد. عواملی نظیر فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت و مصرف دخانیات نیز در ایجاد این بیماری نقش دارند.

آترواسکلروز

آترواسکلروز حالتی است که در آن چربی و کلسترول (آتروم) در دیواره رگ‌ها رسوب می‌کند و جریان خون را محدود می‌سازد. این اختلال می‌تواند عملکرد اعضای حیاتی بدن مانند قلب و مغز را مختل کند.

تحقیقات علمی نشان داده‌اند که مصرف روغن زیتون از تجمع پلاکت‌ها و تشکیل لخته‌های خونی جلوگیری می‌کند. رژیم غذایی سرشار از روغن زیتون باعث کاهش انعقاد خون شده و درنتیجه خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی کاهش می‌یابد.

کلسترول و روغن زیتون

کلسترول نوعی چربی است که عمدتاً در محصولات حیوانی یافت می‌شود. رژیم‌های حاوی چربی‌های اشباع شده سطح کلسترول خون را افزایش می‌دهند که از عوامل خطرناک برای بیماری‌های قلبی‌عروقی است.

روغن زیتون قادر است سطح کل کلسترول، LDL (کلسترول بد) و تری‌گلیسیرید را کاهش دهد، در حالی که HDL (کلسترول خوب) را حفظ یا حتی افزایش می‌دهد. این ویژگی روغن زیتون آن را به یکی از مهم‌ترین عناصر پیشگیری از بیماری‌های قلبی اولیه و ثانویه تبدیل کرده است.

آنتی‌اکسیدان‌ها و استرس اکسیداتیو

فرایند اکسیداسیون هم در بدن و هم در فرایند تولید روغن رخ می‌دهد. این فرایند منجر به تولید رادیکال‌های آزاد می‌شود که اگر مهار نشوند، به سلول‌ها آسیب می‌زنند. آنتی‌اکسیدان‌ها مانند ویتامین E، کاروتنوئیدها و ترکیبات فنولی در روغن زیتون به خنثی‌سازی این رادیکال‌ها کمک می‌کنند.

روغن زیتون به دلیل برخورداری از ترکیبات فنولی مانند هیدروکسی تیروزول و اولئوروپئین، خاصیت ضد التهابی، ضد باکتریایی و گشادکنندگی عروق دارد. این ترکیبات بسته به نوع زیتون، اقلیم و روش برداشت متفاوت‌اند.

فشار خون و روغن زیتون

فشار خون بالا یکی از عوامل اصلی بیماری‌های قلبی و عروقی است. تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف مداوم روغن زیتون در وعده‌های غذایی، باعث کاهش فشار خون سیستولیک و دیاستولیک می‌شود.

پلی‌فنول‌های موجود در روغن زیتون، از طریق افزایش تولید نیتریک اسید در بدن، در کاهش فشار خون نقش مؤثری دارند و حتی ممکن است نیاز به دارو را در برخی بیماران کاهش دهند.

روغن زیتون و سرطان

رابطه‌ی مستقیم بین رژیم غذایی و بروز سرطان‌های مختلف، از جمله سرطان سینه، پروستات، روده بزرگ و آندومتر، اثبات شده است. اکسیداسیون سلولی یکی از دلایل اصلی ایجاد سرطان است.

روغن زیتون به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان‌های قوی می‌تواند از جهش‌های سلولی ناشی از رادیکال‌های آزاد و توکسین‌ها جلوگیری کند. نوع چربی مصرفی اهمیت بیشتری نسبت به مقدار آن دارد، و چربی‌های مفید در روغن زیتون نقش محافظتی دارند.

چاقی و اضافه‌وزن

اگرچه روغن زیتون دارای کالری بالاست (۹ کیلوکالری در هر گرم)، اما مطالعات نشان می‌دهند که افراد پیرو رژیم مدیترانه‌ای کمتر دچار اضافه‌وزن می‌شوند. رژیم‌های غذایی حاوی روغن زیتون نسبت به رژیم‌های کم‌چربی، کاهش وزن پایدارتری دارند.

تقویت سیستم ایمنی

روغن زیتون نقش مهمی در بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن ایفا می‌کند. اسیدهای چرب و آنتی‌اکسیدان‌های آن باعث تقویت دفاع طبیعی بدن در برابر ویروس‌ها، باکتری‌ها و بیماری‌های خودایمنی می‌شوند.

روغن زیتون و معده

روغن زیتون باعث کاهش تونوس اسفنکتر معده شده و از بازگشت اسید معده به مری جلوگیری می‌کند. همچنین حرکات معده را تعدیل کرده و به آزادسازی تدریجی غذا به روده دوازدهه کمک می‌کند. این امر موجب هضم بهتر، احساس سیری بیشتر و جذب مؤثرتر مواد مغذی می‌شود.

پوکی استخوان و عملکرد شناختی

مطالعات نشان داده‌اند که مصرف منظم روغن زیتون به جذب بیشتر مواد معدنی در استخوان‌ها کمک کرده و خطر پوکی استخوان را کاهش می‌دهد.

همچنین اسیدهای چرب موجود در روغن زیتون نقش کلیدی در حفظ ساختار غشای سلول‌های مغزی دارند و در کاهش زوال عقل و حفظ عملکرد شناختی در سالمندان بسیار مؤثر هستند.