نقش تغذیه در سلامت موها

ظاهر مو می‌تواند یکی از علائم سلامت کلی بدن باشد. از سوی دیگر در صورتی سلامت افراد تضمین می‌شود که دسترسی و دریافت کافی مواد مغذی برای آنان فراهم گردد. با بررسی غذای دریافتی کسانی که از سلامت برخوردار می‌باشند متوجه می‌شویم این افراد دریافت مناسب و لازم از مواد مورد نیاز بدن را از طریق رژیم غذایی مناسب و متعادل تأمین کرده‌اند. از سوی دیگر در سایر افراد به علت عدم دسترسی کافی به مواد غذایی یا بیماری‌هایی که آنها را در معرض کمبودهای تغذیه‌ای قرار می‌دهد تغییرات مشخصی را در ناحیه پوست سر و یا موهای بدن ملاحظه می‌کنیم. سوء تغذیه برعوامل متعددی مانند، تغییرات رنگ مو و ریزش مو تأثیر می‌گذارد. جدا از افزایش سن، در بیماری‌های مادرزادی قلب، بیماری‌های عصبی- عضلانی و بدخیمی‌ها، نقش سوء تغذیه غیرقابل اغماض است. تشخیص کسانی که در معرض کمبودهای ویتامینی قرار دارند از اولین اقدامات محسوب می‌شود. با توجه به شیوع سوء‌تغذیه در جوامع مختلف در صورتی که افراد تحت بررسی قرار گیرند دو گونه سوء تغذیه در آنها دیده می‌شود. سوء تغذیه پروتئین انرژی که در نتیجه عدم دریافت متناسب انرژی و پروتئین در رژیم غذایی ایجاد می‌شود و سوء تغذیه ریزمغذی‌ها. در خصوص سوء تغذیه پروتئین انرژی جدا از عدم دریافت میزان انرژی یا پروتئین به اندازه کافی در رژیم غذایی، بیماری‌هایی نظیر سوء جذب، سرطان‌ها و بیماری‌های مزمن، در برداشت مواد مغذی تأثیر منفی گذاشته و در کل فرد را با کمبود مواجه خواهند کرد. بعضی از این بیماری‌ها در افراد سالمند یا در کسانی که مدت‌ها در بیمارستان بستری بوده‌اند به شکل مشخص‌تری دیده می‌شوند. ولی تظاهرات پوستی یا تغییرات در مو بیشتر در کودکان دیده می‌شود. در کودکان با سوء تغذیه می‌توان کم رنگ شدن موها یا ریزش آنها را ملاحظه کرد. یا در بعضی مواقع موها را می‌توان به شکل پرچم مشاهده کرد که در بعضی قسمت‌ها پررنگ‌تر و در بعضی جاها کم‌رنگ‌تر می‌باشند. جدا از سوء تغذیه پروتئین انرژی، سوء تغذیه ریز مغذی‌ها نیز تظاهراتی را در ناحیه مو ایجاد می‌کند.

یکی از این عناصر روی می‌باشد. در مواردی که افراد مواد غذایی حاوی روی را به اندازه کافی دریافت نکنند یا در مواردی که جذب روی، با اختلال همراه باشد و یا در مواردی که دفع روی یا متابولیسم آن افزایش یافته باشد بدن در معرض کمبود این عنصر حیاتی قرار می‌گیرد. با توجه به این که این ریزمغذی صرفاً باید از طریق دریافت مواد غذایی تأمین شود که در بدن ساخته نمی‌شود در کسانی که گوشت، ماهی یا حبوبات را به اندازه کافی دریافت نمی‌کنند تظاهرات بالینی خود را نشان می‌دهد. گاهی فیتات موجود در غلات با اتصال به روی از جذب آن جلوگیری می‌‌کند. یکی از علائم کمبود روی آلوپسی یا ریزش مو در ناحیه‌ای از سر می‌باشد. خشکی مو، ریزش کلی مو در نواحی مختلف بدن و شکنندگی آن از علائم دیگر کمبود روی می‌باشد. در کسانی که به علت چاقی مفرط تحت عمل جراحی bypas قرار گرفته‌اند حتی با وجود دریافت مکمل‌ها دچار کمبود روی شده‌اند که با ریزش مو همراه بوده است. این افراد با تجویز مکمل روی توانسته‌اند بهبودی خود را کسب کنند. لازم به ذکر است کمبود روی در کشور ما به شکل شایعی دیده می‌شود.

از کمبودهای دیگر که باعث تغییرات در مو (مشابه کمبود روی) می‌شوند کمبود اسیدهای چرب ضروری است. کمبود دریافت اسید لینولئیک یا اسید لینولنیک می‌تواند علائمی همچون ریزش موی منتشر در ناحیه پوست سر و ابروها را ایجاد کرده و باعث تغییر رنگ مو نیز بشود. تجویز روغن ماهی یا ترکیبات امگا-3 و امگا-6 یا به صورت ارحج استفاده از مواد غذایی حاوی امگا-3 و امگا-6 همانند مصرف ماهی و مغز گردو می‌تواند این کمبودها را برطرف کند.

کمبود سلنیوم که در مغزها و آجیل‌ها به میزان خوبی یافت می‌شود نیز زمینه تغییرات مشابهی همچون کمبود روی را به دنبال خواهد داشت. همچنین این کمبود منجر به تغییر رنگ پوست و مو نیز می‌شود. روشن شدن قسمت‌هایی از پوست یا مو در نتیجه کمبود سلنیوم دیده می‌شود.

کمبود ویتامین‌هایی مانند ویتامین A و بیوتین نیز تأثیرات مختلفی بر سلامت مو خواهد داشت. در نتیجه کمبود بیوتین، موهای پرزی شکل و همچنین موهای ناحیه ابرو و مژه‌ها دچار مشکل شده و ریزش در آنها دیده می‌شود. در صورتی که افراد رژیم غذایی متنوعی دریافت کنند، معمولاً کمبود آن به ندرت دیده می‌شود، ولی در کسانی که تحت درمان با داروهای ضدتشنج قرار دارند توجه ویژه‌ای را می‌طلبد. کمبود ویتامین C نیز می‌تواند هیپرکراتوز فولیکولار و یا خونریزی پری فولیکولار را باعث شود. این تغییرات بیشتر در موهای ناحیه پا، بازو و شکم دیده می‌شود.

کمبود آهن نیز جزء موارد بحث‌برانگیز در زمینه ریزش مو محسوب می‌شود. مکانیسم تأثیر آن بر ریزش مو هنوز مشخص نشده است، ولی یکی از احتمالات، نقش تعیین کننده آن در تقسیم سریع سلول‌ها در بدن است که از جمله آنها می‌توان به سلول‌های ماتریکس فولیکول مو اشاره کرد. در نتیجه کمبود آهن که متأسفانه شیوع بسیار بالایی نیز دارد رشد مو با اشکال مواجه خواهد شد. هر چند که مطالعات زیادی تأیید کننده ارتباط آهن با آلوپسی و ریزش مو است، تعدادی نیز منکر این ارتباط می‌شوند.

بسیاری از بیماران در خصوص نقش تغذیه در رشد مو و سلامت آن سوال می‌کنند. در جواب باید گفت بسیاری از آنزیم‌هایی که در پروتئین‌های ساختاری بدن نقش فعال دارند برای واکنش‌های خود نیاز به ویتامین‌ها و مواد معدنی به میزان کافی دارند، در این رابطه مو نیز مستثنی نیست و می‌توان میزان مورد نیاز این ریزمغذی‌ها را از طریق رژیم غذایی استاندارد تأمین کرد، بدون آنکه نیازی به مکمل وجود داشته باشد. هر چند در مورد آهن یا بعضی ریزمغذی‌های دیگر در شرایطی لازم است از مکمل‌ها استفاده شود. طبیعتاً در بیمارانی که دچار سندرم سوء جذب می‌باشند یا مبتلایان به بیماری‌های مزمن و یا بیماری‌های مادرزادی قلب، باید ملاحظات لازم به عمل آید. همچنین در افراد سالمند و مسن نیز علاوه بر تأمین نیازهای ریزمغذی‌ها برای حفظ سلامت مو، باید توجه ویژه‌ای به سلامت کلی آنها نیز داشت.

دوستان توجه داشته باشند که قبل از مصرف هر گونه مکمل ، با پزشک خود مشورت کرده و از میزان هر مکمل در بدن خود آگاهی کامل داشته باشند زیرا مصرف نادرست مکمل ها خود می تواند سلامت فرد را به خطر بیاندازد.