رفع ابهام درباره یک نگرانی شایع زنانه
بیشتر کیست‌ها هیچ نشانه‌ای ندارند و خانمی که کیست دارد ممکن است تا چکاپ بعدی خود نزد متخصص زنان متوجه وجود کیست در بدنش نشود. در اصل کیست تا خیلی بزرگ یا پاره نشود یا نچرخد، هیچ علامتی را نشان نمی‌دهد. بسیاری از زنان در طول دوران زندگی خود دچار کیست تخمدان می‌شوند که بیشتر این کیست‌ها درد یا خطری ندارند وبعد از چند ماه برطرف می‌شوند. برخی از کیست‌های تخمدان هم ممکن است سبب علائمی جدی شوند که بهترین راه پیش‌گیری از خطرات این کیست‌ها شناخت علائم کیست و مراجعه منظم به پزشک متخصص زنان است.
با این وجود چندی است که میان زنان جامعه این گفته رایج شده که ابتلا به کیست تخمدان مساوی با ابتلا به سرطان تخمدان است یا بسیاری از مادران به محض اینکه دخترشان از دردی در ناحیه زیرشکم شکایت کرد سراسیمه می‌شوند که مبادا دخترشان کیست تخمدان گرفته باشد.
در این فرصت می‌توانید نظرات جامع دکتر پیروزی، متخصص زنان را درباره کیست تخمدان و باورهای غلط آن را بخوانید.
اصلا چرا کیست ایجاد می‌شود؟
تخمدان‌ها اندام‌هایی به اندازه و شکل بادام‌اند و دو طرف رحم جای گرفته‌اند. هر خانم با حدود 400 هزار تخمک به سن بلوغ می‌‌رسد و هر ماه صدها تخمک او شروع به رشد می‌کنند اما تنها یکی از این تخمک‌ها بالغ و آزاد می‌شود و بقیه می‌میرند.
فولیکول تخمک هم تبدیل به جسم زرد می‌شود و به مرور تحلیل می‌رود. بیشتر کیست‌های تخمدان حین کارکرد طبیعی چرخه قاعدگی ایجاد می‌شوند به این دسته کیست‌ها « کیست‌های فانکشنال» می‌گوییم.
دو هورمون استروژن و پروژسترون که پدید آورنده چرخه قاعدگی هستند از فولیکول در حال رشد ترشح می‌شوند. در صورتی که رشد فولیکول بعد از تخمک گذاری ادامه یابد تبدیل به کیست فانکشنال می‌شود. کیست‌های فانکشنال که 6-1 سانتی‌متر قطر دارند معمولا بی‌خطرند و خودبه‌خود بعد از 3-2 ماه برطرف می‌شوند.
این کیست‌ها دو نوع هستند:
کیست فولیکولی: در این حالت تخمک از فولیکول آزاد نمی‌شود و فولیکول تبدیل به کیست می‌شود.
کیست جسم زرد: هنگامی که تخمک از فولیکول آزاد شود فولیکول شروع به ترشح استروژن و پروژسترون میکند که در این حالت به آن جسم زرد می‌گوییم.
اگر به هر دلیلی این منفذ ترشحی بسته شود در اثر تجمع مایعات، کیست جسم زرد پدید می‌آید. داروی کلومیفن که برای تحریک تخمک‌گذاری مصرف می‌شود می‌تواند خطر ایجاد کیست جسم زرد را افزایش دهد. البته کیست جسم زرد برای باروری تخمک آزاد شده خطری ندارد. دیگر انواع کیست در اثر کارکرد طبیعی چرخه قاعدگی ایجاد نمی‌شوند و تشکیل‌شان علل دیگری دارد. این کیست‌ها عبارتند از:
–کیست‌های دِرموئید: این کیست‌ها که به ندرت سرطانی‌اند در زنان 40-20 ساله ایجاد می‌شوند، 5/4-1 سانتی‌متر قطردارند، از سلول‌های سازنده تخمک ایجاد می‌شوند و بافت‌هایی از جنس پوست، مو یا ناخن در خود دارند.
–کیست‌های ادنوم: این کیست‌ها که در زنان میانسال و یائسه شایع‌تراست از بافت تخمدان تکامل یافته و از مایعی آبکی و مخاط پر شده‌اند.
–کیست‌های اندومتریوز: اگر سلول‌های اندومتر یا دیواره داخلی رحم در خارج رحم رشد کنند ممکن است به تخمدان برسند و سبب تولید این نوع کیست شوند.
– تخمدان پلی‌کیستیک: فولیکول‌های تخمدان این افراد در هر ماه رشد می‌کنند اما هنگامی که به میانه چرخه می‌رسند پاره نمی‌شوند و به این ترتیب تبدیل به کیست می‌شوند. در نتیجه تخمدان این افراد پر از کیست‌های ریز است که خطری ندارند اما فرد باید زیر نظر پزشک باشد.
کیست تخمدان چه علائمی دارد؟
بیشتر کیست‌ها هیچ نشانه‌ای ندارند و خانمی که کیست دارد ممکن است تا چکاپ بعدی خود نزد متخصص زنان متوجه وجود کیست در بدنش نشود. در اصل کیست تا خیلی بزرگ یا پاره نشود یا نچرخد، هیچ علامتی را نشان نمی‌دهد. اگر کیست خیلی بزرگ شود ممکن است سبب ناراحتی در ناحیه شکم شوند یا به دیواره مثانه، فشار بیاورد. فشار کیست به دیواره مثانه حجم مثانه را کاهش می‌دهد و فرد تکرر ادرار می‌گیرد.
به طور کلی اگر کیست شروع به بروز علائم کند، این علائم عبارتند از: درد لگنی که به پا و پشت بزند، درد لگنی هنگام نزدیکی، درد هنگام حرکات روده یا فشار به آن، تهوع و استفراغ، حساسیت سینه‌ها درست مانند دوران بارداری، احساس پری و سنگینی در معده، تکرر و دشواری ادرار در اثر فشار کیست به مثانه.
عوامل اورژانسی و نادر کیست
اگر درد لگنی ناگهان خیلی شدید و تحمل ناپذیر شد، رنگ‌تان پرید، نفس‌نفس زدید، بدن‌تان سرد شد یا اینکه درد با تب و استفراع همراه بود باید فورا به یک متخصص زنان مراجعه کنید.
درموارد نادر اگر کیست‌های درموئید و ادنوم خیلی رشد کنند می‌توانند سبب جابه‌جایی تخمدان از جای طبیعی خود شوند. همچنین درصورتی که کیست پاره شود فرد دچار درد و خونریزی شدیدی می‌شود.
دردهای 12-10 روز قبل از قاعدگی نشانه کیست است؟
برخی دخترها حدود 2 هفته مانده به خونریزی ماهانه دچار دردهایی در ناحیه زیرشکم می‌شوند که چون از اطرافیان در مورد کیست تخمدان مطالبی شنیده‌اند نگران می‌شوند که مبادا کیست تخمدان داشته باشند. باید بدانید که ما این دردها را میتل اشمرتزن می‌‌نامیم که ناشی از پاره شدن فولیکول و تحمک‌گذاری‌اند. این نوع درد چندان شدید نیست و ظرف 2-1 روز بهبود می‌یابد.
آیا کیست‌ها به سرطان ختم می‌شوند؟
برخی کیست‌ها به تومور تبدیل می‌شوند اما همه تومورها سرطانی نمی‌شوند. در موارد نادر ممکن است کیست تبدیل به تومور خوش خیم و در موارد خیلی نادر تبدیل به سرطان شود. مثلا کیست‌های درموئید در اصل تومورهایی‌اند که 98 درصد آنها خوش‌خیم به شمار می‌آیند.
پس خطر جدی کیست در چیست؟
به طور معمول کیست تخمدان آن طور که به غلط در جامعه شایعه شده خطری جدی به دنبال ندارد اما در برخی خانم‌ها ممکن است کیست سبب چرخش و تغییر موقعیت آناتومیک تخمدان و قطع جریان خون شود. در این حالت فرد دردهای شدید شکمی را تجربه میکند، ممکن است بالا بیاورد یا حتی احساس کند در حال جان دادن است. در دیگر موارد شدید هم ممکن است لازم باشد کیست از بدن خارج شود.
از متخصص زنان چه بپرسیم؟
سوءتفاهمی که معمولا در مطب متخصص زنان پیش می‌آید شاید برای شما هم رخ داده باشد. در بسیاری از موارد مراجعان وارد اتاق دکتر می‌شوند و درست نمی‌دانند چه باید بپرسند؟ یا سوال‌های‌شان یادشان نیست.
پزشک هم برای تنظیم وقت معاینه را طبق روال خودش انجام می‌دهد و بیمار بعد از اینکه وقتش تمام شد و از اتاق بیرون آمد به مرور ابهامات خود را درباره مشکلش به خاطر می‌آورد.
از آنجا که کیست‌های تخمدان در بسیاری از خانم‌ها دیده می‌شوند و ترس از سرطان‌زا بودن آنها خانم‌ها را نگران میکند؛ توصیه می‌کنم اگر شما هم شک دارید که به این بیماری مبتلا شده‌اید می‌توانید قبل از مراجعه به پزشک‌‌تان فهرستی تهیه کنید و در حین معاینه دقیقا آنها را شرح دهید و بپرسید.
این فهرست باید شامل این موارد باشد:
تمامی علائمی که اخیرا داشته‌اید، نام و مقدار انواع داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌های مصرفی، سابقه هر گونه بیماری خانوادگی سپس از مواردی که پزشک در مورد وضعیت‌تان شرح می‌دهد یادداشت بردارید مثلا آزمایش‌هایی که باید انجام دهید، دوز و نحوه مصرف داروهای تجویزی و جزئیات اصلاح سبک زندگی.
در پایان از خودتان بپرسید که آیا اطلاعات لازم را درباره مشکل‌تان به دست آورده‌اید؟ اگر موردی را درست متوجه نشده‌اید خجالت نکشید و بپرسید.
درمان‌های معمول کیست تخمدان
بسته به سن شما و نوع و اندازه کیست پزشک معالج ممکن است این روش‌ها را در نظر بگیرد:
صبر: برای درمان کیست حتما لازم نیست دارو مصرف کنید. گاهی پزشک تصمیم می‌گیرد بیمار را مدتی بعد دوباره معاینه کند تا ببیند کیست خودبه‌خود برطرف می‌شود یا خیر. در این روش پزشک با روش سونوگرافی در هر چرخه قاعدگی اندازه کیست تخمدان بیمار را بررسی میکند.
قرص‌های پیش‌گیری: در این روش درمانی پزشک با تجویز قرص‌های پیش‌گیری احتمال ایجاد کیست را در چرخه‌های قاعدگی بعدی کاهش می‌دهد. این دارو همچنین خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کم میکند.
جراحی: اگر به هر دلیلی کیست از اندازه‌ای مشخص بزرگ‌تر شود پزشک دستور جراحی خارج‌سازی کیست را می‌دهد. برخی از کیست‌ها بدون نیاز به برداشتن تخمدان قابل خارج‌سازی هستند اما برخی دیگر از کیست‌ها تنها با برداشتن تخمدان از بدن خارج می‌شوند.
در مواردی هم که کیست سرطانی و خطرناک شود یا خانم یائسه دچار توده کیستی شود، ممکن است پزشک لازم بداند که رحم و تخمدان‌های بیمار دچار عارضه از بدن خارج شوند.
7 نشانه اولیه بارداری
ممکن است بعد از یک نزدیکی با همسرتان هنوز متوجه عقب افتادن قاعدگی‌تان نشده باشید اما به علائمی پی ببرید که بارداری‌تان را نشان دهند از جمله:
1- حس درد، پری و حساس شدن سینه‌ها و همچنین تیرگی نوک سینه‌ها.
2- خانم‌هایی که عادت به چرت زدن ندارند، مرتب دل‌شان می‌خواهد استراحت کنند.
3- تغییرات خلق و خو.
4- برخی خانم‌ها در اوایل بارداری به علت تغییرات هورمونی یا افزایش فشارخون سرگیجه می‌گیرند یا حتی غش می‌کنند.
5- ویار زود هنگام که با خوردن میان‌وعده‌های سبک بهبود می‌یابد.
6- تکرر ادرار که ممکن است با عفونت ادراری اشتباه گرفته شود. اما این نشانه هم می‌تواند به علت بارداری باشد.
7- دردهای شکمی و لکه‌بینی مدتی قبل از زمان مورد انتظار قاعدگی می‌تواند به علت لانه‌گزینی توده سلولی در حال رشد به دیواره رحم باشد.
