موارد و مقدار مصرف :
توجه: موارد و مقدار مصرف این دارو ممکن است تغییر یابد. برای تجویز این دارو به منابع پزشکی مراجعه شود.
الف) درمان کمکی در سرطان متاستاتیک بیضه
بزرگسالان: مقدار mg/m2/day 20 به مدت پنج روز تزریق وریدی می‌شود. این مقدار مصرف هر سه هفته برای سه دوره یا بیشتر تکرار می‌شود. این دارو معمولاً در رژیم درمانی همراه با بلئومایسین و وین‌بلاستین تجویز می‌شود.
ب) درمان کمکی در سرطان متاستاتیک تخمدان
بزرگسالان: مقدار mg/m2/day 100-75 تزریق وریدی شده و هر چهار هفته تکرار می‌شود، mg/m2/day 50 هر سه هفته به طور همزمان با دوکسوروبیسین تزریق وریدی می‌شود.
پ) دران سرطان پیشرفته مثانه
بزرگسالان: مقدار mg/m2 70-50 هر 4-3 هفته یک بار تزریق وریدی می‌شود. بیمارانی که داروهای دیگر ضد نئوپلاسم مصرف کرده‌اند و یا تحت پرتودرمانی قرار گرفته‌اند، باید هر چهار هفته مقدار mg/m2 50 دریافت کنند.
ت) سرطان سر و گردن
بزرگسالان: مقدار mg/m2 120-80 به صورت وریدی هر سه هفته یک بار تجویز می‌شود.
ث)سرطان سرویکال
بزرگسالان: مقدار mg/m2 50 به صورت وریدی هر سه هفته یک بار تجویز می‌شود.
ج) سرطان ریه با سلولهای بزرگ
بزرگسالان: مقدار mg/m2 100-75 به صورت وریدی هر سه تا چهار هفته یک بار تجویز می‌شود.
چ) تومور مغزی
کودکان: مقدار mg/m2 60 وریدی، به مدت 2 روز هر سه تا چهار هفته یک بار تجویز می‌شود.
ح) سارکوم استئوژنیک یا نوروبلاستوما
کودکان: مقدار mg/m2 90 وریدی. هر سه هفته یک بار تجویز می‌شود.
موارد منع مصرف و احتیاط :
موارد منع مصرف: سابقه حساسیت مفرط به این دارو و سایر ترکیبات حاوی پلاتینوم (بیمارانی که قبلاً این ترکیبات را مصرف کرده‌اند، قبل از مصرف سیس‌پلاتین، به دلیل خطر واکنش‌های آلرژیک، باید آزمون پوستی انجام دهند)، کاهش فعالیت مغز استخوان یا اختلال شنوایی (ممکن است این اختلالات را تشدید کند)، نارسایی کلیوی شدید.
موارد احتیاط: واکنش‌های آنافیلاکتیک به دنبال مصرف دارو گزارش شده است. جهت درمان می‌توان از اپی‌نفرین، کورتیکواستروئیدها یا آنتی‌هیستامین‌ها استفاده کرد. سرکوب مغز استخوان، تهوع و استفراغ عوارض وابسته به دوز مصرف این دارو می‌باشند. در دوزهای بیشتر از مقادیر توصیه شده یا مصرف در فواصل کوتاه تر می‌تواند باعث نوروپاتی شدید و گاهاً برگشت‌ناپذیر شود. سمیت شنوایی دارو بخصوص در کودکان گزارش شده و با کاهش شنوایی، صدای زنگ در گوش و گاهی کری خود را نشان می‌دهد. دارو باعث نفروتوکسیستی می‌شود. در موارد نارسایی کلیوی کاهش دوز لازم است. مشتقات تاکسان (دوستاکسول، پاکلی‌تاکسول) باید قبل از مشتقات پلاتین در رژیمهای درمانی تجویز شوند. حداکثر مقدار مصرف دارو mg/m2 100 هر 4-3 هفته یک بار می‌باشد. قبل از درمان و تا 24 ساعت بعد از تجویز دارو بیماران باید به خوبی هیدراته شوند، الکترولیت‌های سرم مانند پتاسیم و منیزیم باید مانیتور شده و در صورت لزوم جایگزین شوند.
عوارض جانبی :
اعصاب مرکزی: نوریت محیطی، تشنج، سردرد.
گوش: وزوز گوش، کاهش شنوایی در مورد اصوات دارای فرکانس بالا، سمیت وسیتوبولار.
دستگاه گوارش: تهوع و استفراغ (4-1 ساعت بعد از مصرف دارو شروع شده و به مدت 24 ساعت ادامه می‌یابد)، از دست دادن حس چشایی.
ادراری ـ تناسلی: مسمومیت کلیوی که در صورت تکرار دوره‌های درمان، شدیدتر و طولانی‌تر می‌شود.
خون: کاهش فعالیت مغز استخوان، (پلاکت و گلبولهای سفید در گردش خون طی روزهای 23-18 به کمترین میزان خود رسیده و تا روز 39 بهبود حاصل می‌شود).
سایر عوارض: واکنش‌های شبه آنافیلاکتیک، زیادی اسیداوریک خون، کمی منیزیم خون، کمی پتاسیم، سدیم، فسفات و کلسیم خون.
مسمومیت و درمان :
تظاهرات بالینی: لکوپنی، ترومبوسیتوپنی، تهوع، استفراغ.
درمان: به طور کامل شامل اقدامات حمایتی است و عبارت‌اند از تزریق اجزای خون، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای عفونتهای احتمالی، و مصرف داروهای ضد استفراغ. دیالیز می‌تواند سیس‌پلاتین را طی سه ساعت بعد از مصرف آن از بدن خارج کند.
تداخل دارویی :
مصرف همزمان با آمینوگلیکوزیدها اثرات تجمعی سمی سیس‌پلاتین بر روی کلیهرا تشدید می‌کند (سمیت اضافی ناشی از این تداخل). بنابراین، آمینوگلیکوزیدها نباید در فاصله دو هفته درمان با سیس‌پلاتین مصرف شوند.
مصرف همزمان با مدرهای مؤثر بر قوس هنله، خطر مسمومیت گوشی را افزایش می‌دهد. بنابراین، وضعیت شنوایی بیمار به دقت کنترل شود.
مصرف همزمان با آسپرین خطر خونریزی را افزایش می‌دهد. همزمان با هم به‌کار نروند.
سیس‌پلاتین باعث کاهش سطح سرمی فنی‌توئین می‌شود.
مکانیسم اثر :
اثر ضد نئوپلاسم: سیس‌پلاتین با پیوند DNA و مهار ساخت DNA، و به میزان کمتر با مهار ساخت RNA و پروتئین، اثرات سمی برای سلول دارد. همچنین، این دارو به عنوان یک عامل آلکیله کننده دوکاره موجب اتصال متقاطع درون‌رشته‌ای و بین‌رشته‌ای DNA می‌شود. به نظر می‌رسد اتصال متقاطع بین‌رشته‌ای، سمیت سلولی این دارو را به خوبی توجیه می‌کند.
فارماکوکینتیک :
جذب: به صورت خوراکی یا تزریق عضلانی مصرف نمی‌شود.
پخش: به طور گسترده در بافتهای بدن انتشار می‌یابد. بیشترین غلظت این دارو در کلیه‌ها، کبد و پروستات یافت می‌شود. در بافتهای بدن تجمع یافته و تا شش ماه بعد از آخرین مصرف دارو در بدن قابل سنجش است. سیس‌پلاتین از سد خونی ـ مغزی به راحتی عبور نمی‌کند. به طور گسترده و غیر قابل برگشت به پروتئین‌های پلاسما و پروتئین‌های بافت پیوند می‌یابد.
متابولیسم: سرنوشت متابولیک سیس‌پلاتین مشخص نیست.
دفع: عمدتاً به صورت تغییر نیافته از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود. در بیمارانی که عملکرد کلیه آنها طبیعی است، نیم‌عمر اولیه (مرحله اولیه دفع) دارو 79-25 دقیقه و نیمه‌عمر انتهایی (مرحلة انتهایی دفع) آن 78-58 ساعت است. نیمه‌عمر نهایی سیس‌پلاتین تام مصرف شده تا 10 روز است.
اشکال دارویی :
Injection, Solution : 0.5 mg/ml, 100ml, 0.5 mg/ml, 20ml,
Injection, Powder: 10, 50mg
اطلاعات دیگر :
طبقه‌بندی فارماکولوژیک: کمپلکس کوردیناسیون پلاتین
طبقه‌بندی درمانی: ضد نئوپلاسم
طبقه‌بندی مصرف در بارداری: رده D
نام‌های تجاری: Cisplatin Mylan, Ebeplatin
ملاحظات اختصاصی :
1- وضعیت هماتولوژیک و کلیرانس کرآتینین بیمار باید قبل از درمان بررسی گردد.
2- برای تهیه محلول سیس‌پلاتین به ویالهای 10 و 50 میلی‌گرمی باید به ترتیب 10 و 50 میلی‌لیتر آب‌استریل برای تزریق افزود تا محلول حاوی mg/ml 1 سیس‌پلاتین حاصل شود. این محلول را می‌توان جهت انفوزیون وریدی با محلول نمکی رقیق تر کرد.
3- برای تهیه محلول سیس‌پلاتین یا تزریق آن، نباید از سوزنهای آلومینیمی استفاده کرد، زیرا ممکن است رسوب سیاه تشکیل شود. در این مورد، باید سوزنهایی از جنس فولاد زنگ‌نزن استفاده گردد.
4- سیس‌پلاتین در محلول نمکی نرمال به مدت 24 ساعت در دمای اتاق پایدار است. نباید محلول را در یخچال قرار داد، زیرا ممکن است رسوب کند. در صورت وجود رسوب، باید محلول را دور ریخت.
5- محلولهای حاوی کلرور (کلرور سدیم نرمال، 5/0 نرمال و 25/0 نرمال) جهت انفوزیون پایدارتر هستند.
6- قبل از انفوزیون می‌توان 5/12 گرم مانیتول به صورت مقدار واحد تزریق وریدی کرد. به دنبال آن، انفوزیون مانیتول به میزان 10 گرم در ساعت، در صورت لزوم، برای برقراری دفع کافی ادرار طی انفوزیون سیس‌پلاتین و تا 24-6 ساعت بعد از آن تجویز می‌شود.
7- تزریق وریدی سدیم تیوسولفات با انفوزیون سیس‌پلاتین ممکن است خطر مسمومیت کلیوی را کاهش دهد.
8- قبل از مصرف دارو، بیمار را باید با محلول نمکی نرمال هیدارته کرد. تا چهار ساعت متوالی قبل و 24 ساعت بعد از انفوزیون دارو، باید دفع دارو را به میزان 100 میلی‌لیتر در ساعت حفظ کرد.
9- در صورت امکان، باید بیمار را به نوشیدن زیاد مایعات تشویق کرد.
10- تهوع و استفراغ ممکن است شدید و طولانی باشد (تا 24 ساعت). مصرف داروهای ضد استفراغ را می‌توان 24 ساعت قبل از درمان با سیس‌پلاتین شروع کرد. مقدار مصرف و دفع مایعات را باید کنترل کرد.
11- هیدارته کردن بیمار با تزریق وریدی را تا زمانی که بیمار قادر به نوشیدن مایعات باشد، باید ادامه داد.
12- تزریق وریدی مقادیر زیاد متوکلوپرامید (mg/kg 2) برای جلوگیری و درمان تهوع و استفراغ مصرف شده است. مقدار 20-10 میلی‌گرم دگزامتازون به صورت تزریق وریدی همراه با متوکلوپرامید، برای کمک به رفع تهوع و استفراغ، استفاده شده است. بسیاری از بیماران به درمان با اندانسترون پاسخ خوبی می‌دهند. درمان با آنتاگونیست‌های 5HT3 باید نیم ساعت قبل از تجویز سیس‌پلاتین شروع شود.
13- برای درمان نشت دارو به بافتهای اطراف رگ، می‌توان محلول 6/1 مولارسدیم تیوسولفات (مخلوط چهار میلی‌لیتر سدیم سولفات 10 درصد و شش میلی‌لیتر آب‌استریل تزریقی) را به طور موضعی تزریق کرد.
14- شمارش کامل سلولهای خون و پلاکت، و انجام آزمونهای عملکرد کلیه قبل از درمان و بعد از هر مصرف انجام می‌گیرد. مصرف دارو نباید تکرار شود، مگر آنکه تعداد پلاکت بیش از mm3 /100000، تعداد گلبولهای سفید خون بیش از mm3 /4000، غلظت کراتینین سرم کمتر از mg/dl 5/1 یا غلظت BUN کمتر از mg/dl 25 باشد.
15- مسمومیت کلیوی با تکرار مصرف دارو شدیدتر می‌شود. کار کلیه‌ها قبل از مصرف بعدی دارو باید به حد طبیعی بازگردد.
16- میزان الکترولیت‌ها باید به دقت کنترل شود. بعد از یک دورة درمان، اغلب مصرف مقادیر زیاد مکمل الکترولیت‌ها مورد نیاز است.
17- واکنش‌های شبه‌آنافیلاکتیک با مصرف اپی‌نفرین، کورتیکواستروئیدها، یا آنتی‌هیستامین‌ها معمولاً به سرعت درمان می‌شوند.
18- سیس‌پلاتین برای درمان سرطان بیضه با بلئومایسین و وین‌بلاستین، و برای درمان سرطان تخمدان با دوکسوروبیسین مصرف می‌شود.
19- از تماس دارو با پوست باید خودداری کرد. در صورت تماس، باید پوست را فوراً با آب و صابون شست.
نکات قابل توصیه به بیمار :
1- مصرف مایعات زیاد و در نتیجه افزایش حجم ادرار به دفع اسیداوریک کمک می‌کند.
2- در صورت وزوز گوش فوراً به پزشک اطلاع دهید تا از کاهش شنوایی جلوگیری شود. قبل از اولین دوره‌های بعدی درمان آزمون سنجش شنوایی را انجام دهید.
3- از نزدیک شدن به افرادی که مبتلا به عفونت هستند، خودداری کنید.
4- در صورت بروز هرگونه خونریزی و یا کبودی فوراً به پزشک اطلاع دهید.
مصرف در کودکان :
1- مقدار مصرف سیس‌پلاتین در کودکان به طور کامل مشخص نشده است. مصارف ثابت نشدة آن شامل سارکوم استئوژنیک و نوروبلاستوم می‌شود.
2- مسمومیت گوشی در کودکان ظاهراً شدیدتر است.
مصرف در شیردهی: ترشح سیس‌پلاتین در شیر مادر مشخص نیست. با این وجود، به دلیل خطر بروز عوارض جانبی شدید، برای شیرخوار (اثرات موتاژنیک و کارسینوژنیک دارو) شیردهی طی درمان با سیس‌پلاتین توصیه نمی‌شود.
مصرف در بارداری: طی مصرف دارو توصیه نمی‌شود.
اثر بر آزمایشهای تشخیصی :
سیس‌پلاتین می‌تواند اسیداوریک سرم را افزایش دهد. همچنین، این دارو ممکن است سطح کلسیم، منیزیم، فسفر و پتاسیم سرم و هموگلوبین و هماتوکریت را کاهش دهد. دارو میزان WBC و پلاکت را کاهش می‌دهد.
