موارد و مقدار مصرف :
افسردگی، اضطراب ناشی از افسردگی
بزرگسالان: ابتدا، مقدار mg/day 75 در بیماران دچار افسردگی خفیف تا متوسط مصرف میشود. مقدار مصرف ممکن است برحسب نیاز تا mg/day 150 افزایش یابد. حداکثر مقدار مصرف 225 میلیگرم در بیماران بستری در بیمارستان است. معمولاً در سه مقدار منقسم در روز مصرف میشود؛ میتوان به صورت مقدار واحد هم مصرف کرد. پیش از افزایش مقدار مصرف ، مقدار اولیه باید به مدت دو هفته مصرف شود. هر بار 25 میلیگرم به مقدار مصرف افزوده میشود. در بیماران سالمند مقدار مصرف با mg/day 25 شروع میشود و مقدار مصرف نگهدارنده mg/day 75-50 است.
مکانیسم اثر :
اثر ضد افسردگی: به نظر میرسد ماپروتیلین از طریق مهار بازجذب نوراپینفرین و سروتونین در پایانههای عصبی CNS (نورونهای پیشسیناپسی ) اثر خود را اعمال میکند، که به افزایش غلظت و فعالیت این نوروترانسمیترها در شکاف سیناپسی منجر میشود. این دارو بر بازجذب سروتونین حداقل اثر را دارد. این دارو یک ضد اضطراب نیز می باشد.
تداخل دارویی :
مصرف همزمان با سمپاتومیمتیکها، از جمله اپینفرین، فنیل افرین، فنیل پروپانول آمین، و افدرین (که معمولاً در اسپریهای بینی موجود هستند )، ممکن است فشار خون را افزایش دهد.
مصرف همزمان با وارفارین ممکن است PT را افزایش دهد و سبب خونریزی شود.
مصرف همزمان با هورمونهای تیروئید، پیموزاید، و داروهای ضد آریتمی (کینید ین، دیسوپیرامید، پروکائین آمید) ممکن است خطر بروز آریتمیهای قلبی و اختلال در هدایت قلبی را افزایش دهد.
ماپروتیلین ممکن است اثرات کاهنده فشارخون داروهایی را که از طریق مرکزی عمل میکنند (مانند کلونیدین، متیل دوپا، و رزرپین) کاهش دهد.
مصرف همزمان با دی سولفیرام ممکن است موجب دلیریوم و تاکیکاردی شود .
مصرف همزمان با مضعفهای CNS مانند الکل ، ضد دردها، باربیتوراتها، داروهای مخدر، آرام بخشها و بی حس کنندهها (تسکین بیش از حد)، آتروپین و سایر داروهای ضد کولینرژیک مانند فنوتیازینها، آنتی هیستامینها، مپریدین، و داروهای ضد پارکینسونی (تسکین بیش از حد، انسداد فلجی روده، تغییرات بینایی، و یبوست شدید)، و متریزامید (افزایش خطر حملات تشنجی) باعث اثرات اضافی میشود.
باربیتوراتها و استعمال زیاد دخانیات سبب القای متابولیسم ماپروتیلین و کاهش اثربخشی آن میشوند؛ فنوتیازینها و هالوپریدول متابولیسم و اثربخشی ماپروتیلین را کاهش میدهند؛ متیل فنیدات سایمتیدین، داروهای خوراکی ضد بارداری، پروپوکسیفن، و مسدودکنندههای گیرنده بتا ممکن است متابولیسم ماپروتیلین را مهار کرده و غلظت پلاسمایی و مسمومیت با آن را افزایش دهند.
مصرف همزمان با مهارکنندههای MAO ممکن است به تب بالا ، زیادی فشار خون، تاکیکاردی، کانفیوژن، و حملات تشنجی منجر شود. مصرف همزمان با فنوتیازینها ممکن است خطر حملات تشنجی را افزایش دهد.
اثر بر آزمایشهای تشخیصی :
ماپروتیلین ممکن است زمان هدایت را طولانی کند (طولانی شدن فواصل QT و PR، پهن شدن امواج T بر روی EKG) ؛ این دارو ممکن است سبب افزایش نتایج آزمونهای عملکرد کبد، کاهش تعداد گلبولهای سفید خون و افزایش غلظت سرمی گلوکز شود.
فارماکوکینتیک :
جذب: از دستگاه گوارش به آهستگی ولی کامل جذب میشود.
پخش: به طور گسترده در بدن، از جمله CNS و شیر مادر ترشح می شود. 88 درصد به پروتئین پیوند مییابد. اوج غلظت سرمی 24-8 ساعت بعد از مصرف خوراکی حاصل میشود. غلظت پایدار پلاسمایی و اوج اثر درمانی معمولاً طی دو هفته به دست میآید. غلظت سرمی درمانی فرض شده ng/ml 300-200 است.
متابولیسم: توسط کبد به آهستگی به متابولیت فعال دز- متیل ماپروتیلین متابولیزه میشود. اثر عبور اولیه قابل ملاحظه کبدی ممکن است دلیل متفاوت بودن غلظت سرمی دارو در افراد مختلفی باشد که یک میزان از این دارو را مصرف میکنند. نیمه عمر دارو 51 ساعت است.
دفع: قسمت اعظم دارو به صورت متابولیت و طی سه هفته از راه ادرار دفع میشود. حدود 30 درصد از طریق مجرای صفراوی در مدفوع دفع میشود.
موارد منع مصرف و احتیاط :
موارد منع مصرف: مرحله حاد بهبود انفارکتوس میوکارد، حساسیت مفرط به دارو، اختلالات تشنجی، تا 14 روز بعد از مصرف داروهای مهارکننده MAO.
موارد احتیاط : سابقه انفارکتوس میوکارد، بیماری قلبی- عروقی، احتباس ادرار، گلوکوم با زاویه بسته، تمایل به خودکشی، افزایش فشار داخل کره چشم، نوجوانان، سالخوردگان، بیماران ناتوان.
اشکال دارویی :
Tablet: 25, 75 mg
اطلاعات دیگر :
طبقهبندی فارماکولوژیک: ضدافسردگی چهار حلقهای.
طبقهبندی درمانی: ضد افسردگی.
طبقهبندی مصرف در بارداری: رده B
ملاحظات اختصاصی :
علاوه بر ملاحظات مربوط به ضد افسردگیهای سه حلقهای، رعایت موارد زیر نیز توصیه میشود:
1- ماپروتیلین ممکن است نسبت به سایر ضد افسردگیهای سه حلقهای بیشتر موجب حملات تشنجی شود. بیماران دارای EEG غیر طبیعی به دقت پیگیری شوند.
2- برای به حداقل رساندن خطر حملات تشنجی، مقدار تام روزانه باید کمتر از 200 میلیگرم باشد.
3- در بعضی بیماران دچار بیماری دوقطبی که ماپروتیلین مصرف میکنند، ممکن است مواردی هرچند به ندرت از حالات مانیا یا هیپومانیا عارض شود.
نکات قابل توصیه به بیمار :
1- مقدار تام روزانه را یک جا مصرف نکنید. در صورت فراموش کردن یک نوبت مصرف دارو، آن را دو برابر نکنید.
2- اثر کامل دارو ممکن است تا چهار هفته بعد از شروع درمان ظاهر نشود. دارو را طبق دستور مصرف کنید.
3- از قطع ناگهانی مصرف دارو، و نیز از مصرف فرآوردههای حاوی الکل خودداری کنید.
4- عوارض غیر معمول و مزاحم، از جمله اغتشاش شعور، اختلالات حرکتی، ضربان سریع قلب، سرگیجه، غش، یا اشکال در ادرار کردن را فوراً اطلاع دهید.
5- دارو را دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.
مصرف در سالمندان: برای بیماران بزرگتر از 60 سال باید با مقادیر کمتر از معمول تجویز شود؛ برای این افراد معمولاً مقدار mg/day 50-25 کافی است.
مصرف در کودکان: ماپروتیلین در کودکان زیر 18 سال توصیه نمیشود.
مصرف در شیردهی: ماپروتیلین در شیر مادر با غلظت مساوی یا بیشتر از سرم مادر ترشح میشود. منافع دارو برای مادر باید نسبت به مضرات آن برای کودک سنجیده شود.
عوارض جانبی :
اعصاب مرکزی: خواب آلودگی، سرگیجه، حملات تشنجی، لرزش، کانفیوژن، سردرد، عصبانیت، واکنشهای اکستراپیرامیدال، اضطراب، بیخوابی، آشفتگی، کرختی، ضعف.
قلبی- عروقی: افت فشار خون در حالت ایستاده ، تاکیکاردی، تغییرات EKG، افزایش فشار خون، آریتمی، بلوک قلبی، سنکوپ.
چشم، گوش: تاری دید ، وزوز گوش، میدریاز.
دستگاه گوارش: یبوست، تهوع، اسهال، استفراغ.
ادراری- تناسلی: احتباس ادرار.
پوست: بثورات پوستی، کهیر، حساسیت به نور.
سایر عوارض: تعریق زیاد، واکنش حساسیت مفرط.
بعد از قطع ناگهانی مصرف طولانی مدت دارو: تهوع، سردرد، کسالت (نشان دهنده اعتیاد نیست).
مسمومیت و درمان :
تظاهرات بالینی: 12 ساعت اول بعد از مصرف حاد ، مرحله تحریکی است که با فعالیت بیش از حد آنتی کولینرژیک (آشفتگی، تحریک پذیری، اغتشاش شعور، توهمات، زیادی حرارت بدن، علائم پارکینسون، حملات تشنجی، احتباس ادرار، غشاهای مخاطی خشک، انبساط مردمک چشم، یبوست و انسداد فلجی روده) مشخص میشود. به دنبال آن اثرات ضعف CNS پدید میآید که عبارتند از کاهش حرارت بدن ، کاهش یا فقدان رفلکسها، کمی فشار خون، سیانوز، و بینظمیهای قلبی، از جمله تاکیکاردی، اختلال در هدایت، و اثرات شبه کینیدین روی EKG، شدت مصرف بیش از حد دارو با طولانی شدن بیش از ms 100 کمپلکس QRS مشخص میشود. این حالت معمولاً نشان دهنده غلظت سرمی بیش از ng/ml 1000 است. اسیدوز متابولیک ممکن است به دنبال کمی فشار خون، کمی تهویه و حملات تشنجی پدید آید.
درمان: علامتی و حمایتی و عبارت است از حفظ راه هوایی، تثبیت درجه حرارت، و حفظ تعادل آب و الکترولیت. در صورت هوشیار بودن بیمار با شربت ایپکا وی را وادار به استفراغ کرده و به دنبال آن لاواژ معده انجام میگیرد و برای جلوگیری از جذب بیشتر ذغال فعال داده میشود. دیالیز استفاده کمی دارد. حملات تشنجی را با دیازپام ، آریتمی را با فنی توئین یا لیدوکائین تزریقی، و اسیدوز را با سدیم بیکربنات درمان میکنند. از تجویز باربیتوراتها باید خودداری شود؛ این کار ممکن است اثرات مضعف CNS و تنفسی را افزایش دهد. از مصرف داروهای گروه I ضد آریتمی خودداری شود.
